(Αγίου Θεοφάνους του Εγκλείστου)

Ἔφθασε στ’ αὑτιά μου ὅ,τι, καθώς φαίνεται, θεωρείτε τὰ κηρύγματά μου πολύ αὑστηρά καὶ πιστεύετε ὅ,τι σήμερα κανένας δέν θὰ ἔπρεπε να σκέπτεται ἔτσι, κανένας δέν θὰ ἔπρεπε να ζῇ ἔτσι καὶ ἐπομένως κανένας δέν θὰ ἔπρεπε μὰ διδάσκη ἔτσι. Οἱ καιροί ἔχουν ἀλλάξει!

Πόσο χάρηκα ποὺ τὸ ἄκουσα. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἀκοῦτε προσεκτικὰ ὅ,τι λέγω, καὶ ὄχι μόνο ἀκοῦτε, ἀλλὰ καὶ εἶστε διατεθειμένοι νὰ τὸ τηρήσετε. Τί περισσότερο θὰ μπορούσαμε νὰ ἐπιθυμήσουμε ἐμεῖς ποὺ κηρύττουμε ὅπως διαταχθήκαμε καὶ ὅσα διαταχθήκαμε;

Ἀνεξάρτητα ἀπὸ ὅλα αὐτά, μὲ κανένα τρόπο δὲν μπορῶ νὰ συμφωνήσω μὲ τὴν γνώμη σας καὶ τὸ θεωρῶ καθῆκον μου νὰ τὴν σχολιάσω καὶ νὰ τὴν διορθώσω. Διότι – μολονότι ἴσως εἶναι παρὰ τὴν θέλησι καὶ τὴν πεποίθησί σας – προέρχεται ἀπὸ ἁμαρτωλὴ πηγή, σὰν νὰ μποροῦσε ὁ Χριστιανισμὸς νὰ μεταβάλλη τὰ δόγματά του, τοὺς κανόνες του, τὶς ἁγιαστικές του τελετουργίες, γιὰ νὰ ἀνταποκριθῆ στὸ πνεῦμα κάθε ἐποχῆς καὶ προσαρμοσμένος στὰ μεταβλητὰ γοῦστα τῶν υἱῶν τοῦ αἰῶνος τούτου, νὰ μποροῦσε νὰ προσθέση ἤ νὰ ἀφαιρέση κάτι.

Κι’ ὅμως δὲν εἶναι ἔτσι. Ὁ Χριστιανισμὸς πρέπει νὰ παραμένη αἰώνια ἀμετάβλητος, χωρὶς καθόλου νὰ ἐξαρτᾶται ἤ νὰ κατευθύνεται ἀπὸ τὸ πνεῦμα τῆς ἑκάστοτε ἐποχῆς. Ἀντίθετα ὁ ἴδιος ὁ Χριστιανισμὸς εἶναι διωρισμένος νὰ κυβερνᾶ καὶ νὰ διοικῆ τὰ πνεῦμα τοῦ αἰῶνος γιὰ καθένα ποὺ ὑπακούει στὶς νουθεσίες του. Γιὰ νὰ σᾶς πείσω στὸ ἐν λόγῳ ζήτημα, θὰ σᾶς ἀναφέρω μερικὲς σκέψεις γιὰ νὰ τὶς μελετήσετε.

(Μικρό απόσπασμα από ομιλία του Μεγάλου Αθανασίου)

Την δημιουργία του κόσμου και την κατασκευή του σύμπαντος πολλοί την κατανόησαν με διαφορετικό τρόπο, και όπως ήθελε ο καθένας, έτσι και την καθόρισε.

Κάποιοι λένε ότι όλα έγιναν από μόνα τους και στην τύχη· όπως οι Επικούρειοι, οι οποίοι λένε τον μύθο ότι δεν υπάρχει πρόνοια στο σύμπαν, υποστηρίζοντας τα αντίθετα από τα ολοφάνερα.

Άλλοι πάλι, μεταξύ τους και ο μέγας για τους Έλληνες Πλάτων, διδάσκουν ότι ο Θεός δημιούργησε τα πάντα από προϋπάρχουσα και αδημιούργητη ύλη· διότι δεν θα μπορούσε να κατασκευάσει κάτι ο Θεός, αν δεν προϋπήρχε η ύλη.

Δεν καταλαβαίνουν όμως ότι, λέγοντας αυτό, αποδίδουν αδυναμία στον Θεό. Διότι, αν δεν είναι Αυτός αίτιος της ύλης αλλά δημιουργεί τα όντα από υπάρχουσα ύλη, αποδεικνύεται αδύναμος, αφού δεν μπορεί χωρίς την ύλη να κάνει κάποιο δημιούργημα.

Οι αιρετικοί πάλι πλάθουν με τον νου τους άλλον δημιουργό των πάντων και όχι τον Πατέρα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, όντας πολύ τυφλοί και σε όσα λένε.

Αυτοί λοιπόν τέτοιους μύθους λένε.

Η ένθεη όμως διδασκαλία και η κατά Χριστόν πίστη ελέγχει ως αθεΐα τα κούφια λόγια τους. Διότι γνωρίζει καλά ότι όλα τα όντα ούτε από μόνα τους έγιναν, διότι δεν είναι απρονόητα, ούτε έγιναν από προϋπάρχουσα ύλη, διότι ο Θεός δεν είναι αδύναμος, αλλά από την ανυπαρξία και από το απόλυτο τίποτε τα έφερε στην ύπαρξη ο Θεός δια του Λόγου.

Πολλοί λόγοι, αγαπητά μου παιδιά, με κάνουν να σας δώσω αυτές τις συμβουλές. Πιστεύω ότι είναι οι καλύτερες και θα σας ωφελήσουν, αν τις κάνετε κτήμα σας. Έχω προχωρημένη ηλικία. Ασκήθηκα στη ζωή με πολλούς τρόπους. Γνώρισα επί πολλά χρόνια τις βιοτικές μεταβολές, που συμπληρώνουν την ανθρώπινη μόρφωση. Έτσι, έχω κάμποση πείρα στα ανθρώπινα πράγματα. Μπορώ, λοιπόν, σ᾿ αυτούς που πρωτομπαίνουν στο στάδιο της ζωής, να δείξω τον πιο σίγουρο δρόμο.

Από την άποψη της συγγένειας, έρχομαι ευθύς μετά τους γονείς σας. Γι᾿ αυτό, σας αγαπώ όμοια μ’ εκείνους. Και σεις με βλέπετε σαν πατέρα σας, έτσι θαρρώ. Αν, λοιπόν, δεχθήτε με προθυμία τα λόγια μου, θα ανήκετε στη δεύτερη κατηγορία εκείνων που επαινεί ο αρχαίος ποιητής Ησίοδος, γράφοντας ότι είναι άριστος άνθρωπος όποιος μονάχος του ξεχωρίζει το σωστό κι είναι καλός άνθρωπος όποιος συμμορφώνεται με τις σωστός υποδείξεις. Ενώ όποιον δεν είναι ικανός να το κάνει αυτό, τον χαρακτηρίζει σαν άνθρωπο άχρηστο.

Και μην απορήσετε που έρχομαι να προσθέσω κάτι δικό μου σε όσα διαβάζετε από τους αρχαίους στα σχολεία σας και μάλιστα να σας πω ότι αυτό το δικό μου είναι ωφελιμότερο από όσα εκείνοι σας διδάσκουν. Ακριβώς αυτό είναι το νόημα της συμβουλής μου: δεν πρέπει να παραδώσετε στους αρχαίους συγγραφείς το τιμόνι του νου σας, για να σας πάνε όπου αυτοί θέλουν. Δεν πρέπει να τους ακολουθείτε σε όλα. Πρέπει να πάρετε απ᾿ αυτούς ό,τι είναι χρήσιμο και να μη δώσετε προσοχή στα υπόλοιπα. Έρχομαι, λοιπόν, αμέσως να σας υποδείξω ποια είναι τα άχρηστα μέσα στα συγγράμματά τους και πώς να ξεχωρίζετε τα πρώτα από τα δεύτερα.

Το νερό και ο ήλιος
Εμείς οι χριστιανοί θεωρούμε εντελώς ασήμαντο πράγμα την εδώ κάτω ανθρώπινη ζωή. Δεν λογαριάζουμε και δεν λέμε καλό ό,τι μας εξυπηρετεί σ᾿ αυτή μονάχα τη ζωή. Την ένδοξη καταγωγή, την ευρωστία του κορμιού, τη σωματική καλλονή, το ωραίο ανάστημα, τις τιμές που δίνουν οι άνθρωποι, ακόμα και το βασιλικό αξίωμα κι οτιδήποτε άλλο προσφέρει ο παρών κόσμος, δεν θα τα θαρρούμε μεγάλα και ζηλευτά πράγματα. Δεν μας κάνουν εντύπωση όσοι τα έχουν. Οι δικές μας ελπίδες πάνε πολύ μακρύτερα. Οι πράξεις μας είναι μια προετοιμασία για κάποιαν άλλη ζωή. Ακριβώς, λοιπόν, όσα μας χρειάζονται γι᾿ αυτή την άλλη ζωή, αυτά αγαπάμε, αυτά λαχταράμε, περιφρονώντας όσα δεν φθάνουν ως εκεί. 

Τις τελευταίες ημέρες πολλά λέγονται και ακούγονται περί της Θείας Κοινωνίας, από πρόσωπα τα οποία δεν γνωρίζουν ούτε τα βασικά περί της Εκκλησίας. Ακούσαμε να λέμε ότι η Θεία Κοινωνία έπρεπε να είχε σταματήσει, ώστε να μην υπάρχει εξάπλωση του κορωνοϊού εν μέσω πανδημίας. Παρακάτω παραθέτουμε τι λέγει για την Θεία Κοινωνία ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, τόσο για εκείνα τα πρόσωπα όσο και για τους Χριστιανούς:

Και σαν έρθει η στιγμή της θείας Κοινωνίας και πρόκειται να πλησιάσεις την αγία Τράπεζα, πίστευε ακλόνητα πως εκεί είναι παρών ο Χριστός, ο Βασιλιάς των όλων. Όταν δείς τον ιερέα να σου προσφέρει το σώμα και το αίμα του Κυρίου, μη νομίσεις ότι ο ιερέας το κάνει αυτό, αλλά πίστευε ότι το χέρι που απλώνεται είναι του Χριστού. Αυτός που λάμπρυνε με την παρουσία Του την τράπεζα του Μυστικού Δείπνου, Αυτός και τώρα διακοσμεί την Τράπεζα της θείας Λειτουργίας. Παραβρίσκεται πραγματικά και εξετάζει του καθενός την προαίρεση και παρατηρεί ποιος πλησιάζει με ευλάβεια ταιριαστή στο άγιο Μυστήριο, ποιος με πονηρή συνείδηση, με σκέψεις βρωμερές και ακάθαρτες, με πράξεις μολυσμένες.

Αναλογίσου, λοιπόν, κι εσύ ποιο ελάττωμά σου διόρθωσες, ποιάν αρετή κατόρθωσες, ποιάν αμαρτία έσβησες με την εξομολόγηση, σε τι έγινες καλύτερος. Αν η συνείδησή σου σε πληροφορεί ότι φρόντισες αρκετά για την επούλωση των ψυχικών σου τραυμάτων, αν έκανες κάτι περισσότερο από τη νηστεία, κοινώνησε με φόβο Θεού. Αλλιώς, μείνε μακριά από τα άχραντα Μυστήρια. Και όταν καθαριστείς απ᾿ όλες τις αμαρτίες σου, τότε να πλησιάσεις.

 Εκφωνηθείσα την Κυριακή των Αγίων Πάντων