Αρχιμ. Κυρίλλου Κωστοπούλου Ιεροκήρυκος Ι. Μ. Πατρών / Δρος Θεολογίας

Η Θεοτόκος Μαρία είναι όλων των πιστών χριστιανών το στήριγμα. Και λέγω των πιστών και δεν λέγω των απίστων, διότι οι άπιστοι δεν χρειάζονται στήριγμα, αλλά φωτισμό, για να έλθουν στην πίστη και να κατανοήσουν ποιος είναι ο Τριαδικός Θεός και ποία η Αγία Του Εκκλησία.

Εκείνοι που χρειάζονται στήριγμα είναι οι πιστοί, διότι από την αρχή του Χριστιανισμού μέχρι σήμερα βάλλεται η πίστη τους, αφού παρουσιάζονται κατά καιρούς διάφοροι αιρετικοί, οι οποίοι διαστρεβλώνουν την αλήθεια την αποκεκαλυμμένη, αφαιρώντας και προσθέτοντας σε αυτήν. Αυτοί αντιμάχονται την Ορθόδοξο πίστη μας, αμφισβητούν την Τριαδικότητα του Θεού και την Θεότητα του Ιησού Χριστού, δεν αποδέχονται το αειπάρθενον της Θεοτόκου και την Καθολική και Αποστολική Εκκλησία που είναι η Ορθόδοξος Εκκλησία.

Εκτός, όμως, από τον πιο πάνω λόγο, η πίστη του ανθρώπου κλονίζεται και από τις θλίψεις, τις προερχόμενες από τις παντός είδους αντιξοότητες. Η θλίψη κυκλώνει πανταχόθεν τον άνθρωπο καθώς μετά την έξοδό του απὸ τον παράδεισο, βρίσκεται μέσα στον χώρο της φθοράς και του θανάτου. Έτσι η ψυχή του θλίβεται καθημερινώς και ανά πάσα στιγμή βιώνει την αίσθηση της απουσίας της χαράς και της πληρότητος. Αυτό ημπορεί να συμβαίνη τόσο από εσωτερικούς όσο και από εξωτερικούς παράγοντες.

Έσωτερικές αιτίες είναι τα πάθη και οι παρακοές προς το θέλημα του Θεού που, όσο κι αν δεν θέλη να το παραδεχθή ο άνθρωπος, τον κατακερματίζουν ως προσωπικότητα, τον αποσυντονίζουν από την πορεία του, με αποτέλεσμα να οδηγήται στην θλίψη, την αθυμία, την απογοήτευση.

Εξωτερικοί παράγοντες είναι όλα όσα προέρχονται εκ των έξω, χωρίς να θέλη η να τα προκαλή ο ίδιος ο άνθρωπος, όπως είναι οι συκοφαντίες, οι κατατρεγμοί, οι ασθένειες και τα όμοια.

Αλήθεια, τέτοια θλίψη δεν προκαλεί σήμερα στον άνθρωπο η πανδημία που επικρατεί στην ανθρωπότητα με όλα τα παρεπόμενά της; Στήριγμα δεν χρειάζεται ο άνθρωπος, ώστε να μην κλονισθή η πίστη του προς τον Δημιουργόν του Θεό, με όλα τα δεινά που του συμβαίνουν;

Για τους πιο πάνω λόγους έρχεται η Παρθένος και Θεοτόκος να μας στηρίξη τόσο στην Ορθόδοξο πίστη μας όσο και στον καθημερινό αγώνα μας. Και τούτο διότι η Παναγία μας είναι «ουρανός» και «γη αγαθή» και «όρος αλατόμητον» και «άρουρα βλαστάνουσα ιλασμούς». Την ακούομε, ωστόσο, να μας λέγη: «Εγώ θα σας στηρίζω στη πίστη και στην όλη ζωή σας, εσείς, όμως, Αυτού ακούετε, να υπακούετε σε όσα σας έχει πει ο Υιός μου».

Επομένως, εὰν ακούσωμε ό,τι μας έχει ορίσει ο Υιός της, τότε θα ασκούμεθα καθημερινώς, θα αγωνιζώμεθα με την Μυστηριακή ζωή, την καθαρα εξομολόγηση, την προσευχή, την αγιοπνευματική μελέτη, ώστε να καθιστούμε στέρεη την πίστη μας και να ημπορούμε αφ᾽ ενός να απομακρυνώμαστε από την αμαρτία, αφ᾽ ετέρου να καθαρίζουμε την καρδία μας, δηλαδή τον εσωτερικό μας κόσμο, από τα πάθη και τις αμαρτίες μας, έχοντας κατ᾽ αυτόν τον τρόπο ως εδραίωμα αμετάστατο την Ορθόδοξο πίστη και την αρετή.

Είναι σημαντικό, ωστόσο, να υπογραμμίσουμε ότι όταν οι πιστοί ζητούν τις πρεσβείες της Θεοτόκου για την σωτηρία τους δεν ζητούν κάποιο είδος νομικής μεσιτείας, αλλά το δικό της ζωοποιό θέλημα μαζί με την αγάπη της για την επίτευξη της σωτηρία τους.

Η Παρθένος Μαρία είναι η κοινή Μητέρα όλων των Χριστιανών, των γεγενημένων και αναγεννημένων εν Πνεύματι Αγίω. Και τούτο διότι είναι η Μητέρα του Θεανθρώπου Κυρίου. Κάθε κτίσμα, σύνολη η Δημιουργία, ευρίσκει στο πρόσωπό της την πύλη της «όντως ζωής», την πύλη του ουρανού. Επομένως, μόνο μέσω της Θεοτόκου πορεύεται ο άνθρωπος προς την ουράνια Βασιλεία του Τριαδικού Θεού. Γι᾽ αυτό και «επ᾽ αυτή χαίρει πάσα η κτίσις, Αγγέλων το σύστημα και ανθρώπων το γένος».

Παρακαλούμε, λοιπόν, την Θεοτόκο να μας στηρίζη στην πίστη μας προς τον Θεάνθρωπο Κύριο και Υιό της και εκ δευτέρου στην Θεανθρώπινη αλήθεια έναντι των εχθρών της και του Υιού της και έναντι των επισυμβαινομένων θλίψεων. Και όταν παρακαλούμε την Θεοτόκο Μαρία, οφείλουμε να συμπεριλαμβάνουμε και την δική μας προσπάθεια, για να επιτευχθή αυτό το οποίο ζητούμε.

Στον κατάλογο των Δώδεκα μαθητών και αποστόλων του Χριστού περιέχονται τα ονόματα: Ανδρέας ό πρωτόκλητος, και ό αδελφός του Σίμων, πού επονομάστηκε και Πέτρος, Ιάκωβος και Ιωάννης (παιδιά του Ζεβεδαίου), Φίλιππος και Βαρθολομαίος (ή Ναθαναήλ), Θωμάς και Ματθαίος (ή Λευΐ) ό τελώνης, Ιάκωβος του Άλφαίου και Λεββαΐος (ή Θαδδαϊος), Σίμων ό Κανανίτης και Ιούδας ό Ισκαριώτης (βλέπε Ματθ. 10, 2-4. Μάρκ. 3, 15-19. Λουκ. 6, 14. Πράξ. 1,13).
Ό αριθμός Δώδεκα όπως οι δώδεκα γιοί του Ιακώβ συμβολίζει τούς πνευματικούς αρχηγούς του νέου Ισραήλ, δηλαδή του χριστιανισμού, διότι αυτοί μετέδωσαν στην ανθρωπότητα το Ευαγγέλιο της εν Χριστώ απολυτρώσεως. Τόσο σημαντικός μάλιστα θεωρήθηκε ό αριθμός Δώδεκα, ώστε όταν ό Ιούδας ό Ισκαριώτης πρόδωσε τον Κύριο και μεταμεληθείς… άπελθών άπήγξατο (Ματθ. 27, 3-5), οι έντεκα μαθητές αναπλήρωσαν το κενό με την εκλογή, διά κλήρου, του Ματθία, ό όποιος και προστέθηκε στους έντεκα αποστόλους (Πράξ. 1, 26).
Κάποιες μικροδιαφορές ως προς τα ονόματα μερικών αποστόλων οφείλονται στο γεγονός ότι οι Ιουδαίοι συνήθιζαν τα δύο ονόματα, οπότε σε ορισμένους καταλόγους αναφέρεται το ένα και σε άλλους το δεύτερο. Έτσι, για παράδειγμα, αντί Ναθαναήλ μνημονεύεται το Βαρθολομαίος, αντί Θαδδαϊος το Ιούδας του Ιακώβου.
Έκτος, βέβαια, από τούς Δώδεκα ό Κύριος είχε επιλέξει και άλλους συνεργάτες και κήρυκες του θείου λόγου, οι όποιοι όμως δεν άφησαν τα πάντα για να τον ακολουθήσουν. Τον συνόδευαν κατά διαστήματα και ενίοτε Εκείνος τούς ανέθετε το έργο να προπαρασκευάσουν το έδαφος στα μέρη απ’ όπου επρόκειτο να περάσει και να διδάξει το λαό. Έτσι ό ευαγγελιστής Λουκάς αναφέρει: …ό Κύριος διάλεξε και άλλους εβδομήντα μαθητές, πού τούς έστειλε δύο πριν απ’ αυτόν, σε κάθε πόλη και τόπο πού επρόκειτο να επισκεφθεί.» Ό θερισμός είναι πολύς», τούς έλεγε, «οι εργάτες όμως λίγοι» (10, 1-12).
Και άλλοι υπήρξαν μαθητές και απόστολοι του Χρίστου, όπως ό Βαρνάβας, ό Λουκάς, ό Ανδρόνικος και ή ‘Ιουνία (οι επίσημοι εν τοις άποστόλοις, Ρωμ. 16, 7), ενώ και ό μέγας Παύλος υπήρξε απόστολος ουκ άπ’ ανθρώπων, ουδέ δι άνθρωπου, άλλά δι’ Ιησού Χριστού και Θεού πατρός (Γαλ. 1, 1).Όταν όμως λέμε «οι απόστολοι του Χρίστου» εννοούμε κυρίως τούς Δώδεκα.
Άς επισημανθεί, επίσης, ότι τρεις από τούς αποστόλους, οι Πέτρος, Ιάκωβος και Ιωάννης, αποτελούσαν το στενότερο κύκλο γύρω από το Χριστό, όπως εξιστορούν τα ιερά Ευαγγέλια: Σε εξαιρετικές περιπτώσεις μόνον αυτοί συνόδευαν τον Κύριο (κατά τη Μεταμόρφωση του στο όρος Θαβώρ, στην ανάσταση της κόρης του Ίαείρου, στον κήπο της Γεθσημανή κλπ.).

(Ι.Μ ΣΤΑΥΡΟΝΙΚΗΤΑ, ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ)

Η Πεντηκοστή δεν είναι μια απλή συνέπεια ή συνέχεια της Ενσαρκώσεως. Η Πεντηκοστή έχει όλη την αξία της καθ’ εαυτή, είναι η δεύτερη πράξη του Πατρός: ο Πατήρ αποστέλλει τον Υιό και τώρα αποστέλλει το Άγιο Πνεύμα. Η τέλεια αποστολή του, ο Χριστός επανέρχεται προς τον Πατέρα για να κατέλθει τώρα το Άγιο Πνεύμα ως Πρόσωπο. Η Πεντηκοστή εμφανίζεται έτσι ως το έσχατο τέλος της τριαδικής οικονομίας της σωτηρίας. Κατά τους Πατέρες ο Χριστός είναι ο μεγάλος Πρόδρομος του Αγίου Πνεύματος.

Ο Μέγας Αθανάσιος λέγει: <<ο Λόγος έγινε σάρκα… ίνα οι άνθρωποι ενωθέντες πνευματικά, γίνουν ένα Πνεύμα>>. Επίσης κατά τον άγιο Συμεών: <<Αυτός ήταν ο σκοπός και ο προορισμός κάθε έργου της σωτηρίας μας από το Χριστό, να πάρουν οι πιστοί το Άγιο Πνεύμα>>.

Δοσμένο στον άνθρωπο κατά τη θεία εμφύσηση, τη στιγμή της δημιουργίας, το Άγιο Πνεύμα του αποδίδεται πάλι την ημέρα της Πεντηκοστής και του γίνεται πιό εσωτερικό, πιό οικείο από αυτόν τον ίδιο. <<Πυρ ήλθα να βάλω στη γη>> (Λουκ. 12,49), αυτή η φωτιά είναι το Άγιο Πνεύμα.

Κάτω από την εικόνα των πυρίνων γλωσσών, η θεία ενέργεια θεοποιεί, εισέρχεται και αγκαλιάζει με την αλήθειά της τη φύση.

Εάν ο Χριστός ανακεφαλαιώνει και ολοκληρώνει την ανθρώπινη φύση στην ενότητα του σώματός του, το Άγιο Πνεύμα, αντίθετα, αναφέρεται στη προσωπική αρχή της φύσεως, στα ανθρώπινα πρόσωπα, και κάνει κάθε ένα χαρισματικό. Όπως λέγει ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας, έχουμε συγχωνευθεί σε ένα μόνο Σώμα, αλλά διαιρεθεί σε προσωπικότητες.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

(ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΑΧΡΙΔΟΣ)

[Όταν ασπάζεστε τις εικόνες των μαρτύρων του Χριστού, ασπάζεστε τις πληγές και τα παθήματά τους για χάρη του Βασιλέως Χριστού.

Όταν αγγίζετε με το χέρι σας τις εικόνες των οσίων ασκητών και εγκρατευτών, δεν αγγίζεται το σανίδι αλλά τους κόπους και τις αρετές τους.

Όταν κλαίετε ενώπιον της εικόνας της Αγίας Θεοτόκου, δεν θρηνείται μπροστά σε ένα νεκρό κομμάτι ξύλου ή πανιού αλλά κλαίετε ενώπιον της ζωντανής και σπλαχνικής Μητέρας του Θεού η οποία βλέπει από τη Βασιλεία του Υιού της τα δάκρυά σας και σπεύδει σε βοήθεια.

Όταν συστέλλεσθε μπροστά στα πρόσωπα των αγίων αγγέλων και αρχαγγέλων, δεν το κάνετε μπροστά σε νεκρά αντικείμενα αλλά μπροστά στα πνεύματα του αγαθού και του φωτός, στους ασωμάτους και ισχυρούς στρατιώτες και υπηρέτες του Ζώντος Θεού.

Όταν ασπάζεστε το Σταυρό του Χριστού, δεν το κάνετε σαν να είναι ένα αντικείμενο αλλά ασπάζεστε την αγάπη του Κυρίου, η οποία φανερώθηκε στα παθήματά Του για σας επί του Σταυρού. Ασπάζεστε την ώρα εκείνη, το ισχυρότερο σύμβολο νίκης από το οποίο οι δαίμονες τρέμουν και φεύγουν, αυτό που δίνει θάρρος στη πληγωμένη καρδιά και παρηγορία στη ταλαίπωρη ψυχή.

Το σώμα σας υποκλίνεται στις εικόνες ενώ η ψυχή σε αυτούς που εικονίζονται σε αυτές. Το στόμα σας τις ασπάζεται μα η ψυχή ασπάζεται τις ψυχές των δοξασμένων αγίων στη Βασιλεία των Ουρανών. Τα μάτια σας βλέπουν το ξύλο και το χρώμα αλλά τα πνευματικά σας μάτια ατενίζουν ζωντανά πρόσωπα στο βασίλειο των πνευμάτων].

Ονομάζεται Τριώδιο, γιατί στις ιερές ακολουθίες του όρθρου, όχι των Κυριακών αλλά των άλλων ημερών της εβδομάδας, οι Κανόνες αντί να έχουν εννέα ωδές, όπως είναι η γνωστή και συνήθης μορφή τους, έχουν τρεις ωδές (=Τριώδιον), οι οποίες είναι σταθερά στην Η καὶ την Θ ᾠδὴ και διαδοχικά μία από τις πέντε πρώτες

[Κανόνας: σπουδαίο μουσικό και ποιητικό είδος του Βυζαντίου, στο οποίο είναι γραμμένα τα περισσότερα μουσικά μέρη που ψάλλονται στην εκκλησία, κατά τον Όρθρο. Ποιητές κανόνων ήταν και μεγάλοι άγιοι, όπως οι άγιοι Ιωάννης Δαμασκηνός, Κοσμάς ο Μελωδός, Ανδρέας Κρήτης, Ιωσήφ ο Υμνογράφος κ.α. παλαιοτέρους και νεωτέρους]

Η περίοδος του Τριωδίου έχει σκοπό να μας προετοιμάσει με νηστεία, προσευχή και μετάνοια, για να υποδεχθούμε τα Άγια Πάθη του Κυρίου μας και την ένδοξη Ανάστασή Του. Το Πάσχα μας αποτελεί το διαρκές πέρασμά μας, την είσοδό μας στην «καινή ζωή της Βασιλείας». Για να βιωθεί με περισσότερη εσωτερικότητα η «εορτή των εορτών», είναι απαραίτητη η κατάλληλη εσωτερική προετοιμασία. Αυτή την διασφαλίζει η ευλογημένη περίοδος του Τριωδίου.

Η κατανυκτική περίοδος του Τριωδίου, που μέσα στους κόλπους της περιλαμβάνει τη Μεγάλη Σαρακοστή, αποτελεί για όλους τους πιστούς μοναδική ευκαιρία και δυνατότητα για πορεία μετανοίας. Την πνευματική πορεία μας την χαρακτηρίζει η μετάνοια που πρέπει να είναι συνεχής. Βέβαια, στην περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής χρειάζεται να είναι πιο έντονη μία και αυτή μας οδηγεί στον εορτασμό του Σταυρό-Αναστάσιμου Πάσχα. Να καθαρίσουμε δηλαδή την ύπαρξή μας από κάθε «μολυσμόν σαρκός και πνεύματος» και να δεχθούμε τον Χριστό στην ζωή μας.

Το κατανυκτικό Τριώδιο καλύπτει τις εξής περιόδους:

α. Τις τρεις εβδομάδες πριν από τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή (22 ημέρες).
β. Τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή (40 ημέρες, από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι την Παρασκευή πριν από το Σάββατο του Λαζάρου).
γ. Τις δύο ημέρες Σάββατο του Λαζάρου και Κυριακή των Βαΐων (συνδετικές ημέρες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής με τη Μεγάλη Εβδομάδα).
δ. Τη Μεγάλη Εβδομάδα (6 ημέρες).

Οι τρεις πρώτες εβδομάδες λέγονται στην εκκλησιαστική γλώσσα «προφωνήσιμοι» διότι προαναφωνούν τους αγώνες που έχουμε να κάνουμε εναντίον των παθών και των δαιμόνων κατά την διάρκεια της Αγίας Τεσσαρακοστής.

Η Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου

Την Κυριακή αυτή διαβάζεται η ομώνυμη παραβολή στην οποία διακρίνουμε τα αποτελέσματα της υπερήφανης προσευχής του «δικαίου» Φαρισαίου που τελικά δεν εισακούστηκε και της ταπεινής προσευχής του αμαρτωλού Τελώνου, του οποίου (η προσευχή) ανέβει στον ουρανό ως θυμίαμα και εισακούστηκε.

Με αυτόν τον τρόπο η Εκκλησία μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε την ανάγκη προσεγγίσεως της υψοποιού ταπεινώσεως, την οποία κάθε χριστιανός πρέπει να επιδιώκει μέσα στην περίοδο της αγίας Τεσσαρακοστής και κατ’ επέκταση στη ζωή του.

Ο ταπεινός άνθρωπος δεν κινδυνεύει να πέσει. «Ο υποκάτω πάντων ων, που πεσείται;» λέγουν οι Πατέρες. Δηλ. αυτός που τοποθετεί και θεωρεί τον εαυτόν του κάτω – κάτω, χαμηλότερα απ’ όλους, που θα πέσει; Και ο Μέγας Αντώνιος έλεγε: «Είδα όλες τις παγίδες του εχθρού να έχουν απλωθεί πάνω στη γη και είπα λυπημένος: Ποιός άραγε μπορεί να τις αποφύγει; Και άκουσα φωνή που έλεγε: Η ταπεινοφροσύνη!».

Η Εκκλησία μας θέλοντας να μας διδάξει την ταπείνωση του Τελώνη και να μας προφυλάξει από την υπερηφάνεια του Φαρισαίου, μας καλεί να ψάλλουμε: “Φαρισαίου φύγωμεν ὑψηγορίαν, καὶ Τελώνου μάθωμεν, τὸ ταπεινὸν ἐν στεναγμοῖς, πρὸς τὸν Σωτῆρα κραυγάζοντες· Ἵλαθι μόνε ἡμῖν εὐδιάλλακτε”.