Θωμάς Μαφρέδας, Θεολόγος (MTh) – Υ/Δ Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής

‘Ένα αρκετά σημαντικό ζήτημα στην εορτολογική έρευνα, είναι η προσπάθεια για την εύρεση των απαραίτητων πηγών που οδηγούν στην κατανόηση των λόγων για τους οποίους η εκκλησία, ως διοίκηση και ως λειτουργικό σώμα αποφασίζει και τελικά προκρίνει την διαμόρφωση μιας εορτής, είτε δεσποτικής, είτε θεομητορικής, είτε αγιολογικής.

Στην παρούσα μελέτη, γίνεται μια προσπάθεια για να διερευνηθούν, όχι τόσο οι λόγοι, όσο τα προκαταρκτικά στάδια που οδήγησαν στην οριστική διαμόρφωση της εορτής της Υπαπαντής, κατά τον 4ο αιώνα, με αφετηρία την πατερική γραμματεία των τριών πρώτων αιώνων, παρόλο που οι σχετικές αναφορές είναι από ελάχιστες έως μηδαμινές. Και το όλο ζήτημα αφορά μια εορτή που έχει την αφετηρία της στο παλαιό Ιουδαϊκό τελετουργικό, το οποίο η παρουσία του Χριστού το ανανεώνει και το ανακαινίζει, παραδίδοντάς το καινοποιημένο στην σημερινή λατρευτική πρακτική της εκκλησίας.

Το γεγονός της Υπαπαντής

Το γεγονός της υπαπαντής ή αλλιώς της συναντήσεως του Χριστού με τον προφήτη Συμεών, στο ναό του Σολομώντα, σαράντα ημέρες μετά την γέννηση του πρώτου, διασώζει στο κείμενό του μόνο ο ευαγγελιστής Λουκάς, όπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς διαβάζοντας το σχετικό χωρίο (Λκ. 2:22-39). Γράφει λοιπόν σχετικά ο ευαγγελιστής Λουκάς περί της Υπαπαντής του Κυρίου: «…Καὶ ὅτε ἐπλήσθησαν αἱ ἡμέραι τοῦ καθαρισμοῦ αὐτῶν κατὰ τὸν νόμον Μωϋσέως, ἀνήγαγον αὐτὸν εἰς Ἱεροσόλυμα παραστήσαι τῷ κυρίῳ, καθὼς γέγραπται ἐν νόμῳ κυρίου ὅτι Παν ἀρσεν διανοιγον μήτραν ἅγιον τῷ κυρίῳ κληθήσεται, καὶ τοῦ δοῦναι θυσίαν κατὰ τὸ εἰρήμενον ἐν τῷ νόμῳ κυρίου, ζεύγος τρυγόνων ή δυο νεοσσούς περιστερῶν. Καὶ ἰδοὺ ἄνθρωπος ἢν ἐν Ἱερουσαλὴμ ᾧ ὄνομα Συμεὼν καὶ ὁ ἄνθρωπος οὗτος δίκαιος καὶ εὐλαβὴς προσδεχόμενος παράκλησιν τοῦ Ἰσραηλ, καὶ πνεῦμα ἢν ἅγιον ἐπ Ά αὐτόν καὶ ἢν αὐτῷ κεχρηματισμένον ὑπὸ τοῦ πνεύματος τοῦ ἁγίου μη ἰδείν θάνατον πριν ἂν ἴδῃ τὸν Χριστὸν κυρίου, καὶ ᾖλθεν ἐν τῷ πνεύματι εἰς τὸ ἱερόν καὶ ἐν τῷ εἰσαγαγεῖν τοὺς γονεῖς τὸ παιδίον Ἰησοῦν τοῦ ποιήσαι αὐτοὺς κατὰ τὸ εἰθισμένον τοῦ νόμου περὶ αὐτοῦ καὶ αὐτὸς ἐδέξατο αὐτὸ εἰς τάς ἀγκάλας καὶ εὐλόγησεν τὸν θεὸν καὶ εἶπεν, Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλον σοῦ, δεσπότα, κατὰ τὸ ῥῆμα σοε ἐν εἰρήνῃ ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριον σοῦ, ὁ ἡτοίμασας κατὰ πρόσωπον πάντων τῶν λαῶν, φῶς εἰς ἀποκάλυψιν ἐθνῶν καὶ δόξαν λαοῦ σου Ἰσραηλ, καὶ ἢν ὁ πατὴρ αὐτοῦ καὶ ἡ μήτηρ αὐτοῦ θαυμάζοντες ἐπὶ τοῖς λαλουμένοις περὶ αὐτοῦ καὶ εὐλόγησεν αὐτοὺς Συμεὼν καὶ εἶπεν πρὸς Μαρίαν τὴν μητέρα αὐτοῦ, Ἰδοὺ οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ Ἰσραηλ καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγομενον καὶ σοῦ δὲ αὐτῆς τὴν ψυχὴν διελεύσεται ῥομφαῖα, ὅπως ἂν ἀποκαλυφθώσιν ἐκ πολλῶν καρδιῶν διαλογισμοί. Καὶ ἢν Ἀννα προφήτις, θυγάτηρ Φανουήλ ἐκ φυλῆς Ἀσηρ.  αὐτὴ προβεβηκυῖα ἐν ἡμέραις πολλαῖς, ζήσασα μετὰ ἀνδρὸς ἔτη ἑπτὰ ἀπὸ τῆς παρθενίας αὐτῆς καὶ αὐτὴ χήρα ἕως ἔτων ὀγδοήκοντα τεσσάρων, ἡ οὐκ ἀφίστατο τοῦ ἱεροῦ νηστείαις καὶ δεήσεσιν λατρεύουσα νύκτα καὶ ἡμέραν καὶ αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἐπιστᾶσα ἀνθωμολογεῖτο τῷ θεῷ καὶ ἐλάλει περὶ αὐτοῦ πᾶσιν τοῖς προσδεχομένοις λύτρωσιν εν Ἱερουσαλήμ. Καὶ ὡς ἐτέλεσαν πάντα τὰ κατὰ τὸν νόμον κυρίου, ἐπέστρεψαν εἰς τὴν Γαλιλαίαν εἰς την πόλιν  ἑαυτῶν Ναζαρέθ…».

(Αρχ. Κυρίλλου Κωστοπούλου Ιεροκήρυκος Ι. Μ. Πατρών- Δρος Θεολογίας)

Στην ανθρώπινη Ιστορία, αλλά κυρίως στην σημερινή εποχή, ένας τρόπος χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται, για να επιτευχθεί η συσκότιση της αλήθειας και η καταδυνάστευση και ο αφανισμός των φορέων της: η παντός είδους βία.

Οι Αρχαίοι Έλληνες ύψωσαν την βία στο επίπεδο των θεών. Η δύναμή της ήταν ένα ισχυρό και ακατάβλητο εργαλείο στα χέρια των θεών, αλλά και των ανθρώπων, για να μπορούν να επιβάλλουν την καλή ή την κακή επιλογή τους πέρα από συναισθήματα ή άλλες αδυναμίες.

Ο Ηρώδης, ως εξουσία, χρησιμοποιεί την βία και αποκεφαλίζει τον Τίμιο Πρόδρομο, γιατί πίστευε ότι με αυτόν τον τρόπο θα έφραζε μια για πάντα το ελεγκτικό στόμα του. Οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι οδηγούν τον Θεάνθρωπο Κύριο δια της βίας στον Σταυρό, για να απαλλαγούν, όπως πίστευαν, από τον δήθεν ανταγωνιστή τους.

Ο Ολοκληρωτισμός, ο οποίος πολλές φορές μπορεί να εκφρασθεί και σε μεμονωμένα άτομα, χρησιμοποιεί την βία για εύκολη επικράτηση. Οι έχοντες κοσμική δύναμη διώκουν και καταδυναστεύουν τους παντός είδους αδυνάτους. Οι φαύλοι και οι ανήθικοι, με την στενή και ευρύτερη έννοια της λέξης, υποσκελίζουν τους αγνούς και έντιμους. Οι ψεύτες καταργούν τους ειλικρινείς και οι υποκριτές απορρίπτουν τους ευθείς. Ένα πράγμα τους ενδιαφέρει: με ποιό τρόπο θα μπορέσουν να πλήξουν καίρια τους υπηρετούντας την αλήθεια.

Κυρίως σήμερα, σε ένα κόσμο μαζοποιημένο, απάνθρωπο, σκληρό, εν πολλοίς άθεο, όπου φαίνεται να μην πιστεύει σε τίποτε άλλο παρά μόνον στο χρήμα, στην κοινωνική διάκριση και στην φθορά των προτύπων και της αυθεντίας, κυριαρχεί η παντός είδους βία.

Ο πολιτισμός μας και η κοινωνική συνοχή κινδυνεύουν όχι από τις πολιτικές ομάδες και τους υπερασπιστές τους, αλλά από την αρρωστημένη νοηματοδότηση των προσώπων και των πραγμάτων, που δεν είναι άλλη παρά το “μηδέν”. Ο Κλεμάν είχε πεί: “Ο πολιτισμός μας τυραννιέται από το μηδέν”(Η Θεολογία μετά τον θάνατο του Θεού, σ. 109).

Οι διαπιστώσεις μας αυτές είναι όντως οδυνηρές. Όταν μάλιστα επισημαίνονται στον Θεανθρώπινο χώρο, την Ορθόδοξη Εκκλησία μας, γίνονται οδυνηρότερες.

Πρέπει, όμως, να γνωρίζουμε ότι αυτή η μανία της βίας, τελικώς δεν επικρατεί. Προσωρινώς, μπορεί να δίνεται η εντύπωση ότι επικρατούν οι εξουσιάζοντες βιαστές και ότι η βία είναι ένα αήττητο όπλο στα χέρια τους. Ωστόσο, στο τέλος εξευτελίζονται, όπως οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι.

Πού είναι οι Ηρώδες, οι Νέρωνες και οι Καλιγούλες; Πού είναι οι παντός είδους εκβιαστές;

Απλώς καταδικάστηκαν από την αδέκαστη Ιστορία. Με τον ίδιο τρόπο θα λησμονηθούν και θα καταδικαστούν και οι σημερινοί απάνθρωποι βιαστές.

Όμως, για να συμβεί αυτό είναι ανάγκη ο σημερινός άνθρωπος και κυρίως ο Ορθόδοξος Έλληνας να κατανοήση ότι η Ορθοδοξία με την Θεανθρώπινη διδασκαλία της συναντάται καθολικά και οικουμενικά με τον απεγνωσμένο άνθρωπο και του υποδεικνύει την έξοδο από το πολιτιστικό αδιέξοδο και τον υπαρκτικό απελπισμό του.

Η συνάντηση αυτή δεν είναι μία επιμέρους αλήθεια, μία καλύτερη ή χειρότερη κατάσταση, αλλά συνιστά την απάντηση της Ορθοδόξου Εκκλησίας για την όντως ζωή, την ελεύθερη από την βία, τον χρόνο και την φθορά. Και η ζωή αυτή είναι η εν Χριστώ ζωή. Και τούτο γιατί η όντως αλήθεια είναι Αυτός ο Χριστός: “Εγώ ειμί η οδός και η αλήθεια και η ζωή” (Ιωάν. 14, 6).

Τίποτε σ’ αυτόν τον κόσμο, αλλ’ ούτε και στον υπερέκεινα είναι πιό δυνατό από την αλήθεια. Μόνον μέσω αυτής θα υπάρξει οριστική και καταλυτική αντιμετώπιση της πάσης φύσεως βίας.