…Σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας η αγιότητα είναι η κατάσταση εκείνη, στην οποία ο άνθρωπος έχει φθάσει -διά μέσου της πλήρους αποδοχής της Δογματικής διδασκαλίας της Εκκλησίας,
-της αυστηράς τηρήσεως των Θείων Εντολών,
-της ασκητικής θεραπευτικής Αγωγής που υποδεικνύει η Εκκλησία μας και
-με την δύναμη της Ακτίστου Θείας Χάριτος,
στον φωτισμό και την θέωση, στην πλήρη δηλαδή και τελεία ένωσή τους με τον άγιο Τριαδικό Θεό.
Κατά τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, τιμούμε τους άγιους «ως ενωθέντας Θεώ κατά προαίρεσιν και τούτον δεξαμένους ένοικον και τη τούτου μεθέξει γεγονότας Χάριτι, όπερ αυτός εστί φύσει». (Έκθεσις ακριβής της Ορθοδόξου πίστεως, PG. 94,1164).
Κατά τον άγιο Μάξιμο τον ομολογητή «η υπερώνυμος θέωσις», καθιστά τους μετέχοντας σ’ αυτήν ακτίστους, ανάρχους και απεριγράπτους…καίτι διά την οικείαν φύσιν εξ’ ουκ όντων γεγονότας», (PG. 91,1144).
Δηλαδή δεν παύει ο άγιος να είναι άνθρωπος και κτίσμα, αλλά «κατά Χάριν Θεού», γίνεται άκτιστος και όλα τα άλλα, μεταμορφούμενος μέσα στο φως του Θεού.
Συνεπώς η θέωση δεν είναι μια κατάσταση, στην οποία έχουμε απλά μια βελτίωση του χαρακτήρα. Και κατ’ επέκταση η αγιότητα δεν μπορεί να ταυτιστεί με την ηθικολογία και την ουμανιστική αρετολογία, όπως συμβαίνει με τους παπικούς οι οποίοι υποβιβάζοντες την θεία Χάρη σε κτιστό επίπεδο, κατ’ ανάγκην υποβιβάζουν και την αγιότητα στο επίπεδο της ηθικής βελτιώσεως και της οικειώσεως των αρετών.
Επί πλέον, όπως παρατηρεί σύγχρονος κορυφαίος Ορθόδοξος θεολόγος, «σύμφωνα με την μακραίωνη ορθοδοξοεκκλησιαστική πράξη οι άγιοι δεν ‘αναγνωρίζονται’, ή ‘διακηρύσσονται’ με ηθικολογικά, κοινωνικά και ενδοκοσμικά κριτήρια, αλλά μετά από την φανέρωση της αγιότητός τους από τον ίδιο τον Θεό με σημεία αδιαμφισβήτητα, που αντέχουν σε κάθε κριτική και αποσείουν κάθε αμφιβολία. Και τέτοια σημεία είναι: η κατάσταση του λειψάνου, (άφθαρτο, ή οστά που υπερβαίνουν την συνέπεια της φθοράς/σήψεως και γι’ αυτό εκπέμπουν ευωδία υπερκόσμια και όχι δυσοσμία και κυρίως θαύματα)».
Γι’ αυτό και η Ορθόδοξη Εκκλησία έχοντας υπ’ όψη της αυτή την αλήθεια, ποτέ δεν βιαζόταν να κατατάξει κάποιο μέλος της Εκκλησίας στη χορεία των αγίων, αλλά περίμενε να βεβαιώσει πρώτα ο Θεός την αγιότητα- θέωση του συγκεκριμένου προσώπου με σημεία και θαυμαστά γεγονότα και στη συνέχεια να προχωρήσει στην αγιοκατάταξη, λαμβάνοντας βεβαίως υπ’ όψη της και την συνείδηση του εκκλησιαστικού πληρώματος σχετικά με το πρόσωπο αυτό…