(Δημοσιεύουμε το εκτενέστατο άρθρο του Γ. Παπαθανασόπουλου, διότι πληροφορεί σφαιρικά τον αναγνώστη περί της “σημερινής καταστάσεως” της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας. Το άρθρο εκτείνεται σε ΙΔ΄ κεφάλαια και είναι δημοσιευμένο σε συνέχειες στο http://thriskeftika.blogspot.com/)
Α΄ΜΕΡΟΣ
Η Ορθόδοξη Εκκλησία, στο επίπεδο της ηγεσίας της, αντιμετωπίζει πολλά και σοβαρά προβλήματα. Σε συνέχειες θα καταγραφεί η κατάσταση τον Ιούλιο του 2018 γι’ Αυτήν.
Το Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως βρίσκεται υπό το καθεστώς Ερντογάν και σε δυσχερέστατες συνθήκες. Γίνονται εκ μέρους του φιλότιμες προσπάθειες να επιβιώσει, να διατηρεί ζωντανές τις μνήμες και να βελτιώσει την παρουσία του στη χώρα. Όμως όλες οι κινήσεις του είναι υπό τον αυστηρό έλεγχο του τουρκικού κράτους. Όσα αυτό επιτρέπει έχουν σκοπιμότητα. Αφού έχει εξοντώσει τον ελληνικό πληθυσμό η Τουρκία έχει την άνεση να εμφανίζεται ως «δημοκρατική» χώρα…Επιτρέπει ιστορικοί Ορθόδοξοι ναοί να λειτουργούνται μια φορά το χρόνο, αφού δεν υπάρχει εκεί ποίμνιο και δίδονται από Έλληνες χρήματα στην γείτονα, για τις επισκευές τους και για τις σ’ αυτούς επισκέψεις τους… Βεβαίως όταν το τουρκικό κράτος βλέπει πως η άδεια τελέσεως της Θείας Λειτουργίας, έστω μια φορά το χρόνο, προκαλεί κύμα προσκυνήματος, που ανανεώνει ιστορία πολλών αιώνων, τότε αίρει την άδεια για αορίστου χρόνου επισκευές…Όπως στην Ποντιακής Γης Παναγία Σουμελά.
Στο εσωτερικό της χώρας η παρουσία Ρώσων μεταναστών αυξάνεται συνεχώς, όπως επίσης η εξ Αντιοχείας και Συρίας έλευση στην Κωνσταντινούπολη Ορθοδόξων Χριστιανών. Η αύξηση των Ορθοδόξων ενισχύει τον αριθμό του ποιμνίου του Πατριαρχείου αλλά προκαλεί ανησυχία για το μέλλον, όταν ήδη οι κατοικούντες στην Τουρκία Έλληνες αποτελούν μικρή μειοψηφία έναντι των άλλων Ορθοδόξων.
Στο εξωτερικό της Τουρκίας το Φανάρι εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρό εκκλησιαστικό παράγοντα, αλλά αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στη σχέση του με το Πατριαρχείο της Αντιοχείας, με τις περισσότερες σλαβικές Εκκλησίες και με την Εκκλησία της Ελλάδος. Αντίθετα θεωρούνται καλές οι σχέσεις του με τους Έλληνες Πατριάρχες Αλεξανδρείας και Ιεροσολύμων και με τους επίσης Έλληνες Αρχιεπισκόπους Κύπρου και Αλβανίας.
Με το Πατριαρχείο της Ρουμανίας είναι μια ιδιάζουσα κατάσταση. Αυτό βρίσκεται σε οξεία αντίθεση με το Πατριαρχείο της Μόσχας λόγω της Βεσσαραβίας (Μολδαυίας). Στις 24 Μαΐου 2018 η Σύνοδος του Πατριαρχείου Ρουμανίας εξέλεξε νέον εκεί Μητροπολίτη, ενώ υπάρχει και ο υπό τον Μόσχας Μητροπολίτης… Ως προς το Φανάρι διατηρεί μιαν ουδέτερη προς θετική αλλά και κριτική στάση. Παράδειγμα είναι η Σύνοδος στην Κρήτη. Σε αυτήν συμμετέσχε ενεργά ο Πατριάρχης Ρουμανίας Δανιήλ. Η ανακοίνωση της Συνόδου του Πατριαρχείου Ρουμανίας, της 29ης Οκτωβρίου 2016, αναφέρει πολλά θετικά σημεία των αποφάσεων της Συνόδου, αλλά σημειώνει ότι «η αξιολόγηση των αποφάσεων της Συνόδου στην Κρήτη θα κριθεί από προσεχή Σύνοδο». Και προσθέτει: «Τα κείμενα μπορούν να επεξηγηθούν, τροποποιηθούν ή βελτιωθούν από μια προσεχή Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας, η οποία δεν θα πραγματοποιηθεί αν δεν υπάρξει πανορθόδοξη ομοφωνία».
Με την Εκκλησία της Ελλάδος το Φανάρι είναι σε «εμπόλεμη κατάσταση». Το ότι υπάρχει εκ μέρους των δύο Προκαθημένων προσφυγή στην κοσμική δικαιοσύνη της Ελλάδος τα λέγει όλα…Προκλητική ήταν η πρωτοβουλία του κ. Βαρθολομαίου να διοργανώσει φέτος στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών και γενικότερα στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος συνέδριο για το περιβάλλον, κατά παράβαση θεμελιωδών Εκκλησιαστικών Κανόνων, που προβλέπουν αυστηρές ποινές σε εισπήδηση Επισκόπου στη δικαιοδοσία άλλου Επισκόπου. Προκλητικές ήσαν και οι πραγματοποιηθείσες δαπάνες για το Συνέδριο. Υποτίθεται ότι ήταν για τον Σαρωνικό και την σωτηρία του, αλλά για όλα τα υπόλοιπα μίλησαν οι περισσότεροι εισηγητές πλην του Σαρωνικού… «Σύνεδροι» ήσαν ακόμη και υπάλληλοι του Πατριαρχείου, όπως ο διευθυντής του Γραφείου Τύπου και ο φωτογράφος του… Οι σύνεδροι πέρασαν ένα δωρεάν ευχάριστο τριήμερο σε πολυτελή ξενοδοχεία και σε κρουαζιέρα…Όποιοι και αν έδωσαν τα χρήματα, είτε αμερικανοί επιχειρηματίες, είτε η Μονή Βατοπαιδίου, είτε κάποιος άλλος, είναι πρόκληση πρώτον η ίδια η δαπάνη, δεύτερον ότι η διοργάνωσή του έδειξε πρόθεση να μειωθεί η Εκκλησία της Ελλάδος και ο Προκαθήμενός της και τρίτον ότι δόθηκαν όλα αυτά τα χρήματα «στον βρόντο»: Το συμπόσιο δεν είχε οποιοδήποτε πρακτικό αποτέλεσμα και δεν ασχολήθηκε κανείς με αυτό…Όπως και με όλα τα προηγούμενα…
Το πρόσφατο συνέδριο στην Αθήνα και στα νησιά του Αργοσαρωνικού φέρνει στη μνήμη τα τεραστίων δαπανών «οικολογικά» εν πλω και σε πολυτελή κρουαζιερόπλοια συμπόσια: Το 1995 στο Αιγαίο, το 1997 στη Μαύρη θάλασσα, το 1999 στον Δούναβη, στην Αδριατική το 2002, το 2003 στην Βαλτική, το 2006 στον Αμαζόνιο (!!!) και το 2007 στον Αρκτικό ωκεανό… Για τη οικονομική διαχείριση όλων αυτών των συνεδρίων έχει ξεκινήσει δικαστική διαδικασία, η οποία βρίσκεται κάπου ξεχασμένη…
Ο Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος εξακολουθεί το 2018 να δηλώνει την παρουσία του στις Μητροπόλεις των «Νέων Χωρών» και με τα διάφορα οφίκια, τις φιλοξενίες που προσφέρει και τις τιμές που αποδίδει να διατηρεί καλές σχέσεις με πολιτικούς, δικαστικούς και επιχειρηματικούς κύκλους της Ελλάδος. Είναι λ.χ. γνωστή η καλή σχέση που διατηρεί με τον πρώην υπουργό κ. Νίκο Φίλη, αντίθετα με τη σχέση που έχει ο τελευταίος με τον Αρχιεπίσκοπο κ. Ιερώνυμο.
Με τις Σλαβικές Ορθόδοξες Εκκλησίες και με το εμπερίστατο Πατριαρχείο της Γεωργίας οι σχέσεις του Φαναρίου είναι «επί ξυρού ακμής». Ουδείς μπορεί να προβλέψει την εξέλιξή τους σε περίπτωση μονομερών εκ μέρους του Φαναρίου ενεργειών στην Ουκρανία και στα Σκόπια. Ήδη το Πατριαρχείο της Βουλγαρίας διέπραξε αρνητικές για το Φανάρι ενέργειες τόσο στα Σκόπια, όσο και μέσα στην έδρα του, την Κωνσταντινούπολη, με την συμπαράσταση μάλιστα των κυβερνήσεων Βουλγαρίας και Τουρκίας. Η καλή συνεργασία του Οικουμενικού Πατριαρχείου με τις ΗΠΑ και γενικότερα με τη Δύση, σε κρατικό και θρησκευτικό επίπεδο (Βατικανό – Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών) ουδέν κέρδος του έχει αποφέρει σε ζωτικά του ζητήματα, όπως είναι το άνοιγμα της Σχολής της Χάλκης. Όμως επιμένει στη σχέση αυτή, γιατί, δια της λογικής, θεωρεί ότι αποτελεί αντίβαρο στην κοσμική ισχύ του Πατριαρχείου της Μόσχας.
Για το Μακεδονικό ο Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος διατηρεί μιαν ισορροπία μεταξύ Ελλάδος και Σκοπίων. Στον Τύπο δημοσιεύθηκε η ακόλουθη δήλωσή του, στις 2 Φεβρουαρίου 2018: «Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ως Μητέρα Εκκλησία όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών της Βαλκανικής, εξ αφορμής των συζητήσεων για το θέμα του ονόματος της FYROM κάνει έκκληση προς όλους τους ενδιαφερομένους για νηφαλιότητα και αυτοσυγκράτηση, ώστε να αντιμετωπισθή το κρίσιμο και λεπτό αυτό θέμα ειρηνικά και με σύνεση». Πλήρης εξίσωση δηλαδή του αδικοπραγούντος με το θύμα.
Στο πνεύμα του και με τη συνεργασία των κυβερνήσεων Ελλάδος, Σκοπίων και της σχισματικής Εκκλησίας των Σκοπίων ο Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος επιδιώκει να πάρει εύσημα, όπως ο κ. Τσίπρας, από τους πολιτικούς ηγέτες της Δύσης, αναγνωρίζοντας μονομερώς το Αυτοκέφαλο της γειτονικής Εκκλησίας και δίνοντας σε αυτήν όνομα ανάλογο εκείνου που συμφωνήθηκε στην Πρέσπα…
Πρόβλημα για το Φανάρι είναι και η οικονομική διαχείριση της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας στην Αμερική. Και κατά το 2018 έχομε δραματικές εξελίξεις, που ακόμη δεν έχει φανεί η κατάληξή τους. Η κάτω από τη ζώνη πολεμική σε βάρος του σεβάσμιου, έντιμου και με πλούσιο εκκλησιαστικό και εθνικό έργο Αρχιεπισκόπου Αμερικής κ. Δημητρίου καθώς και τα προβλήματα που προέκυψαν στη διαχείριση των οικονομικών της Αρχιεπισκοπής, έχουν προκαλέσει πολύ βαρύ κλίμα. Αυτό φάνηκε κατά την 44η Κληρικο – Λαϊκή Συνέλευση, που πραγματοποιήθηκε 1-5 Ιουλίου 2018 στη Βοστώνη. Κατ’ αυτήν και μεταξύ των άλλων σχολιάστηκε το έλλειμμα εκ 410.190 $, που άφησε στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής η διοργάνωση της Συνόδου στην Κρήτη!…Συνολικά η Σύνοδος στοίχισε στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής 987.605 $!…
Στη διοίκηση του Πατριαρχείου πάντα ισχύει η παπική αντίληψη του παντοδύναμου Πατριάρχου. Όλες οι ειλημμένες αποφάσεις του περνάνε πάντα ομοφώνως από την Σύνοδο. Ουδεμία αμφισβήτηση χωρεί, ουδείς σχολιασμός. Η τυχόν διατύπωση διαφορετικής άποψης πατάσσεται δια ροπάλου. Υπάρχει ο Πατριάρχης και οι περί αυτόν, κληρικοί και λαϊκοί….Και βεβαίως οι σύμβουλοι και οι μυστικοσύμβουλοι… Συνεχίζονται και οι αυθαίρετες καρατομήσεις Ιεραρχών. Πρόσφατη αυτή του Μητροπολίτου Ελβετίας κ. Ιερεμίου, που έχει βοηθήσει σημαντικά τους σκοπούς του Πατριαρχείου και προσωπικά του Πατριάρχου όσο ήταν στη Μητρόπολη Ελβετίας και παλαιότερα, που ήταν Μητροπολίτης Γαλλίας. Τα επικοινωνιακά τεχνάσματα, ότι ονομάστηκε Μητροπολίτης Αγκύρας για πρώτη φορά δεν αίρει την ταπεινωτική ενέργεια σε βάρος του κ. Ιερεμίου. Πρόκειται για Μητρόπολη χωρίς έναν Έλληνα Ορθόδοξο, πλην του προσωπικού της Ελληνικής Πρεσβείας….Μπορεί κανείς να αναμνησθεί ανάλογη συμπεριφορά στους Αρχιεπισκόπους Αμερικής Ιάκωβο και Σπυρίδωνα και Θυατείρων Μεθόδιο.
Η πρώτη σοβαρή ρήξη του Φαναρίου ήταν με τις τέσσερις Ορθόδοξες Εκκλησίες ( Αντιοχείας, Ρωσίας, Γεωργίας, Βουλγαρίας), λόγω της Συνόδου στην Κρήτη. Τώρα, με το Ουκρανικό και το Μακεδονικό, είναι ορατός ο κίνδυνος για δεύτερη πολύ σοβαρότερη ρήξη, με περισσότερες Εκκλησίες και με άμεσο κίνδυνο μόνιμου διχασμού με αυτές… Τα προβλήματα αυτά δεν φαίνεται να επιλύονται ούτε με την αποχώρησή του κ. Βαρθολομαίου από τον θρόνο. Ως διάδοχός του προαλείφεται ο Πριγκηποννήσων Δημήτριος, ο οποίος μπορεί να είναι ανάστημα του αείμνηστου μετριοπαθούς και σώφρονος Πατριάρχου Δημητρίου, αλλά επί χρόνια ήταν και είναι στενός συνεργάτης του σημερινού Πατριάρχου και συνέγραψε μελέτη για τις Μητροπόλεις των «Νέων Χωρών», με την οποία επιχείρησε να δικαιολογήσει όσα σήμερα το Φανάρι βρίσκει μπροστά του, στην Ουκρανία.
Β΄ΜΕΡΟΣ
Το Πατριαρχείο της Αλεξανδρείας έχει υπό τη δικαιοδοσία τους Ορθοδόξους όλης της Αφρικής. Το ανθηρό και πολυπληθές ελληνικό στοιχείο στην Αίγυπτο έχει μαραθεί και λιγοστέψει στο ελάχιστο. Όμως το Πατριαρχείο κάνει υπεράνθρωπες προσπάθειες να διατηρήσει το ελάχιστο ελληνικό στοιχείο, για να λειτουργούν τα ομογενειακά σχολεία και για να συντηρούνται οι εκκλησιές και τα ιδρύματά του. Είναι αληθινός και συγκινητικός ο λόγος του Πατριάρχη Θεοδώρου προς τους Αιγυπτιώτες, που τον επισκέφθηκαν φέτος: « Να ξέρετε ότι οι Εκκλησιές δεν έκλεισαν και οι καμπάνες τους εξακολουθούν να κτυπάνε…».
Λόγω των αυταρχικών καθεστώτων και των συχνών αιματηρών πραξικοπημάτων στις περισσότερες χώρες της Αφρικής οι περισσότεροι από τους πολυπληθείς Έλληνες, που ζούσαν εκεί, έχουν μετοικήσει στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες. Όσοι ακόμη μένουν συνεργάζονται με το Πατριαρχείο και διατηρούν ανοικτές τις Εκκλησίες. Λίγοι Έλληνες έχουν μείνει και στη Νότια Αφρική και πάντα στηρίζουν τις εκεί κοινότητες, τις εκκλησίες και τα σχολεία τους.
Το μέλλον της Ορθοδοξίας στην Αφρική είναι οι γηγενείς κάτοικοί της. Συγκινητική είναι η βοήθεια που προσφέρουν στην υπό το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας Ορθόδοξη ιεραποστολή, ανιδιοτελώς και από χριστιανική και μόνο αγάπη προς τους εμπερίστατους κατοίκους της Αφρικής χριστιανικές κινήσεις, ιερές μονές του Αγίου Όρους και άλλες, όπως της Χρυσοπηγής στην Ουγκάντα και ακόμη η Σχολή Χατζήβεη στην πολύπαθη Ρουάντα και στο Μπουρούντι. Πολύτιμη βοήθεια προσφέρουν επίσης το Πατριαρχείο της Μόσχας και οι Εκκλησίες της Ελλάδος και της Κύπρου.
Είναι περίεργο και όμως είναι αλήθεια. Οι πολυπληθείς Χριστιανοί, Κόπτες (Μονοφυσίτες) οι περισσότεροι, Ελληνορθόδοξοι λίγοι και ακόμη λιγότεροι ρωμαιοκαθολικοί και προτεστάντες, περνούν πολύ καλύτερα στην Αίγυπτο υπό το θεωρούμενο αυταρχικό καθεστώς του στρατηγού Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσσι, παρά με εκείνο του δημοκρατικά εκλεγμένου πολιτικού ηγέτη των Αδελφών Μουσουλμάνων ισλαμιστή Μοχάμεντ Μόρσι. Επί ισλαμικής κυβέρνησης Μόρσι (2012-2013) επιχειρήθηκε να επιβληθεί η Σαρία ως βάση της νομοθεσίας και ήσαν αλλεπάλληλες, βίαιες και αιματηρές οι επιθέσεις οπαδών του κατά Ναών των Χριστιανών Κοπτών. Κατά την Έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, τον Οκτώβριο του 2013, «Οι Χριστιανοί διώκονταν ως αποδιοπομπαίοι τράγοι». Αντιθέτως ο Αλ Σίσι προστατεύει τους Χριστιανούς στην πράξη. Αυτός είναι ο λόγος που ο Κόπτης Πατριάρχης Θεόδωρος Β΄ υποστηρίζει ανοικτά τον Αλ Σίσι. Συνήθως ο Έλληνας Πατριάρχης Αλεξανδρείας δεν επεμβαίνει στα εσωτερικά της Αιγύπτου, αλλά τηρεί μια στάση συνεργασίας με την εκάστοτε κυβέρνηση. Έτσι κάνει και ο σημερινός Πατριάρχης.
Στα διορθόδοξα ζητήματα ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας επιχειρεί να ισορροπεί μεταξύ των Πατριαρχείων Κωνσταντινουπόλεως και Μόσχας και διακηρύττει ότι είναι παράγων ενότητας της Ορθοδοξίας… Στις 28 Μαΐου 2018, σε γράμμα του προς τον Μητροπολίτη Μαυροβουνίου Αμφιλόχιο, με την ευκαιρία των εκεί εκδηλώσεων για τους Νεομάρτυρες της Τσαρικής οικογενείας του Νικολάου Β΄, του Ρομανόφ, σημείωσε μεταξύ άλλων: « Η Εκκλησία της Αλεξανδρείας διακονεί πάντοτε την ορατή Διορθόδοξη ενότητα». Για την ενότητα ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας μίλησε και στη Μόσχα, τον Δεκέμβριο του 2017, παρουσία Πατριαρχών, Προκαθημένων και εκπροσώπων όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών, πλην των Κωνσταντινουπόλεως και Αθηνών…
Στο Ουκρανικό πάντως ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας θα υποχρεωθεί να αποφασίσει αν είναι με το Φανάρι ή με την Μόσχα. Με βάση τη λογική και το ότι είναι ενταγμένος να εξυπηρετεί τα πολιτικά συμφέροντα της Δύσης και της Ελλάδος υπολογίζεται ότι θα είναι με την πλευρά του Φαναρίου. Αυτό πιθανότατα σημαίνει ρήξη με το Πατριαρχείο της Μόσχας, συμβολή στη διάσπαση της ενότητας της Ορθοδοξίας, διακοπή της σημαντικής ενίσχυσης που προσφέρει η Ρωσική Εκκλησία στην ιεραποστολή και κλείσιμο του μετοχίου στην Ερυθρά Πλατεία της Μόσχας και της εκεί Εξαρχίας. Φαναριώτες Αρχιερείς υποστηρίζουν ότι τίποτε από αυτά δεν θα συμβεί. Όμως η διακύβευση είναι μεγάλη, γιατί το θέμα για τους Ρώσους είναι εξαιρετικά φορτισμένο εκκλησιαστικά και εθνικά.
Το Πατριαρχείο της Μόσχας εξαντλεί κάθε δυνατότητα να διατηρεί τη σχέση του θερμή με το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας. Λόγω της ψυχρότητας, που αντιμετωπίζει από το Φανάρι και της αρνήσεώς του να συμμετέχει στις πανορθόδοξες και άλλες σημαντικές εκδηλώσεις που διοργανώνει, το Πατριαρχείο της Μόσχας επιδιώκει σ’ αυτές να είναι παρών ο Αλεξανδρείας, δεύτερος στα πρεσβεία τιμής. Μετά από αυτήν του Δεκεμβρίου, που προαναφέρθηκε, και μετά από πρόσκληση του κ. Κυρίλλου, ο Αλεξανδρείας παρέστη στην εκδήλωση στη Μόσχα για τα 1030 χρόνια από την βάπτιση των Ρως στο Κίεβο και στον Δνείπερο ποταμό από τον πρίγκιπα Βλαδίμηρο, άγιο και ισαπόστολο για τη ρωσική Εκκλησία.
Κατά την με την παρουσία χιλιάδων πιστών υπαίθρια Θεία Λειτουργία στη Μόσχα, στις 28 Ιουλίου 2018, στην αντιφώνησή του προς τον Πατριάρχη Μόσχας ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας κ. Θεόδωρος ευχαρίστησε την Ρωσική Εκκλησία για την βοήθειά της στο ιεραποστολικό έργο του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και σημείωσε κάτι, που δεν θα αρέσει καθόλου στο Φανάρι: «Όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες αγαπάμε, και ελπίζουμε πάντα στην Αγία Ρωσία». Στη συνέχεια προσέθεσε λόγο ακόμη ενοχλητικότερο για το Φανάρι: «Εμείς Αγιώτατε, προσευχόμαστε για εσάς και πρωτίστως για την ειρήνη στον Ουκρανικό λαό. Είσθε ένας λαός, από μιαν κολυμβήθρα, που ήρθε η Ορθοδοξία». Τα όσα είπε ο κ. Θεόδωρος στη Μόσχα ασφαλώς ικανοποίησαν το εκεί Πατριαρχείο. Όμως ουδέν σημαίνει για την τελική στάση του στο Ουκρανικό. Το Φανάρι έχει τους τρόπους του να τον κρατήσει με το μέρος του……
Στο Μακεδονικό ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας ακολουθεί την πολιτική του Φαναρίου, που την χαρακτηρίζει η αφωνία. Στο τέλος Ιουνίου 2018 βρέθηκε στη Βέροια για τα Παύλεια και δεν βρήκε ούτε μία λέξη να πει για τη Μακεδονία στην οποία βρισκόταν…
Επίσης ο κ. Θεόδωρος ακολουθεί το Φανάρι στις διαχριστιανικές σχέσεις. Στις 7 Ιουλίου 2018 ήταν, μαζί με τον Οικουμενικό Πατριάρχη, στο Μπάρι και στην κοινή προσευχή, που διοργάνωσε το Βατικανό, για να μιλήσει ο Πάπας περί της ειρήνης στη Μέση Ανατολή, με την παρουσία Προκαθημένων διαφόρων Δογμάτων, αφώνων κομπάρσων δίπλα του. Αισθάνεται κανείς ντροπή για τους Κωνσταντινουπόλεως και Αλεξανδρείας να δέχονται να έχουν αυτό το ρόλο και να προσυπογράφουν κείμενο, στο οποίο αναγράφεται, μετά από τόσα χρόνια και την σχεδόν πλήρη εξόντωση των Χριστιανών της Μέσης Ανατολής, ότι τώρα «οι εκκλησιαστικοί ηγέτες θα προσπαθήσουν να βρουν τρόπους επικοινωνίας και ανταλλαγής χρησίμων ιδεών και σκέψεων για την ουσιαστική στήριξη της ειρήνης…». Τώρα θα προσπαθήσουν να βρουν τρόπους επικοινωνίας και να ανταλλάξουν ιδέες για την στήριξη της ειρήνης…Αν είναι δυνατόν να γράφονται και να υπογράφονται τέτοια κείμενα από χριστιανούς ηγέτες. Μα έστω και αν αντήλλασσαν ιδέες και κατέληγαν κάπου, ΠΩΣ θα κατοχύρωναν την ειρήνη; Μόνο δημαγωγοί πολιτικοί προς αφελείς ιδιώτες θα μπορούσαν – δύσκολα αλλά τίποτε δεν αποκλείεται – να παρουσιάσουν ένα τέτοιο κείμενο.-
Γ΄ ΜΕΡΟΣ
Πατριαρχείο Αντιοχείας
Το τρίτο στα πρεσβεία τιμής μεταξύ των Ορθοδόξων Εκκλησιών είναι το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αντιοχείας.
Είναι η περισσότερο δοκιμαζόμενη Ορθόδοξη Εκκλησία από το 2011 έως και σήμερα. Έδρα του Πατριαρχείου είναι η Δαμασκός, πρωτεύουσα της Συρίας. Πλην της Συρίας η δικαιοδοσία του εκτείνεται στον Λίβανο, στο Ιράκ και στην Αραβική χερσόνησο. Λόγω της μετανάστευσης του ποιμνίου του έχει επίσης υπό την δικαιοδοσία του Μητροπόλεις στην Ευρώπη, στην Αμερική και στην Αυστραλία.
Στη Συρία από το 2011 διεξάγεται ένας τριπλός αιματηρός πόλεμος. Είναι πόλεμος εσωτερικός, μεταξύ των σουνιτών ισλαμιστών και της κυβέρνησης του Αλαουίτη (κλάδου των Σιιτών) προέδρου Άσαντ. Είναι πόλεμος γενικότερος Μουσουλμάνων, σουνιτών από τη μία (Τουρκία, Σαουδική Αραβία και Κατάρ κυρίως) και σιιτών από την άλλη (Χεζμπολά, Ιράν, Αλαουίτες). Είναι τέλος ένας ιδιότυπος παγκόσμιος πόλεμος ελέγχου της Συρίας μεταξύ των ΗΠΑ μαζί με Αγγλία, Γαλλία και άλλους συμμάχους της κατά της Ρωσίας και της Κίνας
Από την αρχή του πολέμου οι Χριστιανοί της Συρίας ετάχθησαν υπέρ του καθεστώτος Άσαντ. Το αυταρχικό καθεστώς του είναι ανεκτικό προς τη ζωή και την δράση των Χριστιανών της χώρας του. Αυτοί αποτελούσαν το 10% των 18,2 εκατομμυρίων του συνολικού πληθυσμού. Εξ αυτών το 60% ήσαν Ελληνορθόδοξοι, περίπου ένα εκατομμύριο. Είχαν και έχουν τα σχολεία τους, τις Εκκλησίες τους, τα Ιδρύματά τους, τα Μοναστήρια τους. Αντίθετα όπου επικράτησαν οι ισλαμιστές επιτέθηκαν με λύσσα κατά των Χριστιανών. Έκαψαν ναούς, γκρέμισαν μοναστήρια σκότωσαν και απήγαγαν κληρικούς και λαϊκούς. Ένα από τα θύματά τους είναι ο Μητροπολίτης Χαλεπίου και αδελφός εξ αίματος του σημερινού Πατριάρχου Ιωάννου του 10ου. Απήχθη στις 22 Απριλίου του 2013 και έως τώρα είναι άγνωστο αν ζει ή είναι νεκρός.
Όπου επικρατούσαν οι σουνίτες αντάρτες οι Χριστιανοί βρίσκονταν μπρος στο δίλημμα, ή γίνονταν μουσουλμάνοι, ή τους περίμενε ο θάνατος, και, υπό ορισμένες συνθήκες, η εξορία. Χιλιάδες είναι οι Χριστιανοί μάρτυρες στη Συρία και στο Ιράκ. Η υποστήριξη των Χριστιανών της Συρίας προς το καθεστώς Άσαντ μοιάζει με αυτήν των Χριστιανών της Αιγύπτου προς τον στρατηγό Σίσι.
Κατά την Υπάτη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (ΥΑΗΕΠ), στη Συρία από το 2011 7-10 εκατομμύρια κάτοικοί της εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και πέντε εκατομμύρια εγκατέλειψαν τη χώρα τους. Από αυτούς οι περισσότεροι κατέφυγαν στον Λίβανο, στην Ιορδανία και στην Τουρκία. Κατά τις εκτιμήσεις της ΥΑΗΕΠ από το ένα περίπου εκατομμύριο Συρίων που κατέφυγαν στον Λίβανο οι Χριστιανοί ήσαν οι 260.000. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στο Χαλέπι από τους 160.000 χριστιανούς που ζούσαν εκεί, σήμερα είναι λιγότεροι από 25.000.
Ο μονοφυσίτης επίσκοπος του Λιβάνου Ζορζ Σαλίμπα, σε συνέντευξη που έδωσε στις 17 Απριλίου 2018 στην γαλλόφωνη εφημερίδα του Λιβάνου “L’ Orient – Le jour”, εξέφρασε την απαισιοδοξία του για την παρουσία των Χριστιανών στη Μέση Ανατολή. Κατά τον υπολογισμό του το 70% των χριστιανών της Συρίας έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους και σε δώδεκα χρόνια δεν θα έχουν μείνει παρά ελάχιστοι. Πιστεύει πως ακόμη και στον Λίβανο, όπου το 40% των 2 εκατομμυρίων κατοίκων του είναι χριστιανοί και έχει ενισχυθεί αυτό το ποσοστό από τους Χριστιανούς φυγάδες από τη Συρία η σημερινή ισορροπία είναι εύθραυστη και μπορεί να επεκταθούν και εκεί οι διωγμοί σε βάρος των χριστιανών. Το Πατριαρχείο της Αντιοχείας πάντως κάνει ηρωικές προσπάθειες για να διατηρήσει το ποίμνιό του, τα σχολεία του και τα ιδρύματά του.
Διορθοδόξως τα Πατριαρχεία Κωνσταντινουπόλεως και Ιεροσολύμων συνέβαλαν στο να βρίσκεται το Πατριαρχείο Αντιοχείας απέναντί τους. Ο Πατριάρχης Ιωάννης θεωρείται φιλέλληνας. Έκαμε το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και για χρόνια είχε γέροντά του τον π. Πολύκαρπο Ματζάρογλου. Όμως ο Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος τον Ιανουάριο του 2018 ευχήθηκε επιτυχία στα τουρκικά στρατεύματα, που εισέβαλαν στη Συρία! Επίσης στη διαφορά του Πατριαρχείου Αντιοχείας με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων πήρε τη θέση του δεύτερου. Κατά το Πατριαρχείο Αντιοχείας το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων «εισπήδησε» στην περιοχή του, ιδρύοντας Μητρόπολη στο ισλαμικό Κατάρ. Έκτοτε δεν υπάρχει κοινωνία μεταξύ τους.
Το Πατριαρχείο Αντιοχείας ζήτησε αναβολή της Συνόδου στην Κρήτη, επειδή δεν υπήρξε ομοφωνία στη σύγκλησή της και στα προς συζήτηση κείμενα. Δεν εισακούσθηκε και απέσχε της Συνόδου, μαζί με τα Πατριαρχεία Μόσχας, Βουλγαρίας και Γεωργίας. Τον Απρίλιο του 2018 διαμαρτυρήθηκε για την δια πυραύλων επίθεση των ΗΠΑ, Γαλλίας και Αγγλίας κατά στόχων στη Συρία, αναιτίως κατά τη γνώμη του. Ουδείς εκ των Προκαθημένων υποστήριξε τη διαμαρτυρία του. Όμως στο πλευρό της Συρίας του Άσαντ έχει ταχθεί η Ρωσική κυβέρνηση και στο πλευρό του Πατριαρχείου Αντιοχείας το Πατριαρχείο της Μόσχας, το οποίο ενισχύει με κάθε τρόπο το έργο του και συμφώνησε δεκάδες φοιτητών και υποψηφίων κληρικών του να μετεκπαιδεύονται στη Μόσχα, με δαπάνη του.
Στο Ουκρανικό, φυσικά, είναι υπέρ των θέσεων του Πατριαρχείου της Μόσχας και κατά τυχόν ενεργειών του Φαναρίου σε βάρος της Ρωσικής Εκκλησίας. Σε μια διάσπαση της Ορθοδοξίας είναι βέβαιο ότι θα είναι με το πλευρό του Πατριαρχείου της Μόσχας.
Δ΄ΜΕΡΟΣ
Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων
Τέταρτο στη σειρά των πρεσβείων τιμής μεταξύ των Ορθοδόξων Εκκλησιών είναι το Πατριαρχείο των Ιεροσολύμων.
Είναι το αρχαιότερο των Πατριαρχείων, αφού εκεί ιδρύθηκε η στον κόσμο Εκκλησία. Το Πατριαρχείο έχει μια συνεχή παρουσία στους Αγίους Τόπους. Οι ποικίλοι κατακτητές τους μπορεί, προς καιρόν, να Το κλόνισαν αλλά Αυτό δεν καταποντίστηκε και επιζεί έως σήμερα. Αυτοί που εξουσίασαν την Ιερουσαλήμ κατά σειρά είναι οι Ρωμαίοι και οι Βυζαντινοί (33-638), οι Άραβες (638-1099), οι Λατίνοι (1099-1291), οι Μαμελούκοι (1291-1517), οι Οθωμανοί (1517-1917), οι Άγγλοι (1917 – 1948), οι Ιορδανοί (1948-1967) και οι Ισραηλινοί (1967 – ).
Από τις 19 Ιουλίου 2018 ξεκίνησε μια νέα περίοδος για το Ισραήλ, που θα έχει επιπτώσεις στους μη εβραίους πολίτες της χώρας, ιδιαίτερα στους άραβες, μουσουλμάνους και χριστιανούς, που είναι περίπου 1.800.000 και αποτελούν το 20% του συνολικού πληθυσμού.. Την ημέρα αυτή ο πρωθυπουργός Νετανιάχου πέρασε νόμο από την Κνεσέτ με μικρή πλειονοψηφία (62 υπέρ έναντι 55 κατά και τρεις αποχές στους 120 βουλευτές) περί «εβραϊκού έθνους – κράτους». Σύμφωνα με αυτόν «το Ισραήλ είναι η ιστορική πατρίδα του εβραϊκού λαού, που έχει το αποκλειστικό δικαίωμα στην εθνική αυτοδιάθεση σε αυτό». Ο νόμος καταργεί την αραβική ως γλώσσα ισότιμη προς την εβραϊκή και την υποβαθμίζει σε ένα ειδικό καθεστώς.
Τα διεθνή ΜΜΕ, όπως η εφημερίδα Financial Times και τα πρακτορεία ειδήσεων Ρόϊτερς και Ασοσιέϊτεντ Πρες, τα οποία φίλα πρόσκεινται στο Ισραήλ, εξέφρασαν την ανησυχία τους για την ψήφιση του συγκεκριμένου Νόμου. Οι Φαϊνάνσιαλ Τάϊμς έγραψαν πως δείχνει μια στροφή προς την επικίνδυνη κατεύθυνση, δυνητικά νομιμοποιώντας τις διακρίσεις σε βάρος του αραβικού πληθυσμού στο εσωτερικό του Ισραήλ. Τα ειδησεογραφικά πρακτορεία αναφέρουν ότι το ερώτημα που πλέον τίθεται είναι αν ο νόμος προετοιμάζει το έδαφος για ένα μελλοντικό ενιαίο κράτος, στο οποίο το Ισραήλ θα έχει ενσωματώσει όλα τα παλαιστινιακά εδάφη.
Για να αντιληφθεί κάποιος την κίνηση Νετανιάχου πρέπει να γνωρίζει την ιστορία του Σιωνισμού, από την εποχή του ιδρυτή του Τεοντόρ Χερτσλ έως σήμερα. Σκοπός του μη αποκρυπτόμενος είναι η δημιουργία ενός «Εβραϊκού κράτους» και όχι «κράτους των Εβραίων» στην Παλαιστίνη και στα όρια των αρχαίων Βασιλείων του Ιούδα και του Ισραήλ. Το βέβαιο είναι ότι αυτοί που κυβερνούν σήμερα το Ισραήλ, θεωρούν ότι, κατά τις αρχές του Σιωνισμού, είναι «θεία εντολή» να έχουν την πλήρη ευθύνη των πεπρωμένων του εβραϊκού λαού, θέτοντας όλα τα άλλα ζητήματα, όπως τους άραβες πολίτες της χώρας και την ύπαρξη παλαιστινιακού ανεξάρτητου κράτους, σε δεύτερη μοίρα. Οι αγορές γης στην Παλαιστίνη και οι εποικισμοί είναι πάντα πρωτεύων γεωπολιτικός παράγων, ως θρησκευτική σιωνιστική επιταγή.
Στην κατάσταση αυτή πορεύεται το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων. Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία του, που πρέπει να αντιμετωπίσει ένα κράτος, που έχει δημοκρατικούς θεσμούς, αλλά και τον πειρασμό της θεοκρατίας και του σιωνιστικού εθνικισμού, κατά τον οποίο υπεράνω των αποφάσεων του ΟΗΕ και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των αλλοθρήσκων και των αλλογενών είναι το συμφέρον του εβραϊκού λαού του Ισραήλ.
Το Πατριαρχείο ασφαλώς βλέπει την πραγματικότητα, ότι αποτελεί πλέον κενό γράμμα η επιταγή του Ισλάμ, πως ο εκάστοτε βασιλιάς της Ιορδανίας είναι «ο Επιστάτης των εν τη Αγία Πόλει της Ιερουσαλήμ ισλαμικών και χριστιανικών προσκυνημάτων» (Ομιλία Πατριάρχου Θεοφίλου στο Αμμάν στις 30/6/2018). Το Πατριαρχείο αντιμετωπίζει την επιθετικότητα των σιωνιστών, που επιδιώκουν να αποκτήσουν τα ακίνητα που κατέχει στην παλαιά πόλη και στην ευρύτερη περιοχή της Ιερουσαλήμ και να εγκαταστήσουν και άλλους, πολλούς, εποίκους.
Η προ μηνών προώθηση νόμου στο Ισραήλ για δημεύσεις χριστιανικών περιουσιών προκάλεσε την αντίδραση των χριστιανών ηγετών των Αγίων Τόπων. Έτσι ο Πατριάρχης Θεόφιλος μαζί με τον λατίνο κουστωδό και τον Αρμένιο Πατριάρχη αποφάσισαν, μετά από αιώνες, να κλείσουν τις πύλες του Παναγίου Τάφου για τρεις ημέρες, από τις 25 έως και τις 27 Φεβρουαρίου 2018. Στη διαμαρτυρία τους, που υπογράφουν και οι τρεις, κατηγορούν την κυβέρνηση Νετανιάχου για «συστηματικές επιθέσεις χωρίς προηγούμενο εναντίον των Χριστιανών των Αγίων Τόπων».
Προηγουμένως το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, στις 26 Οκτωβρίου 2017, με Ανακοινωθέν του, αναφέρεται στην επίσκεψη του Πατριάρχου Ιεροσολύμων Θεοφίλου στο Βατικανό και στη συνάντησή του με τον Πάπα Φραγκίσκο. Όπως γράφει το Ανακοινωθέν, κατ΄ αυτήν ο κ. Θεόφιλος εξέθεσε στον Πάπα τον κίνδυνο η κυβέρνηση του Ισραήλ να υπονομεύσει το από αιώνων ισχύον στάτους κβο στους Αγίους Τόπους. Αυτό θα προκύψει, όπως είπε, αν τελικά υλοποιηθούν η πρόταση σαράντα μελών της Κνεσέτ, η οποία αφαιρεί από τις Εκκλησίες το δικαίωμα να διαχειρίζονται ελευθέρως τις γαίες αυτών, και η απόφαση του ισραηλινοί περιφερειακού δικαστηρίου των Ιεροσολύμων, η οποία έδωσε κύρος στις χωρίς έγκριση και παράνομες συμφωνίες, που αφορούν στην ιδιοκτησία του Πατριαρχείου στην Πύλη του Δαυίδ (Jaffa Gate).
Το Ισραήλ, με τις ενέργειές του, έχει δείξει ότι αποκλείεται να παραχωρήσει έστω μέρος της Ιερουσαλήμ για να καταστεί πρωτεύουσα Παλαιστινιακού κράτους, που και αυτού δεν επιθυμεί την ύπαρξη, παρά τις αποφάσεις του ΟΗΕ. Οι συμφωνίες του Οσλο, για αναγνώριση της Παλαιστινιακής Αρχής και της από αυτήν διοίκησης στην Δυτική Όχθη και στη Λωρίδα της Γάζας τις οποίες υπέγραψαν οι Γιτζάκ Ράμπιν και ο Γιασέρ Αραφάτ, παρουσία του Προέδρου των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον, όχι μόνο παραμένουν γράμματα κενά περιεχομένου, αλλά το Ισραήλ πράττει τα αντίθετα των όσων υπέγραψε. Όχι τώρα. Λίγο μετά που τα υπέγραψε και αφού ακραίοι εθνικιστές δολοφόνησαν τον Ράμπιν.
Οι ΗΠΑ ακολουθούν το Ισραήλ στην ασυνέπεια. Η Ιερουσαλήμ θα είναι ολόκληρη και πρωτεύουσα του Ισραήλ, αυτή είναι η απόφαση της κυβέρνησής του. Οι ΗΠΑ ήδη αποφάσισαν να αγνοήσουν και αυτές, όπως το Ισραήλ, τις αποφάσεις του ΟΗΕ και να μεταφέρουν στην Ιερουσαλήμ την πρεσβεία τους. Το κράτος του Ισραήλ είναι αποφασισμένο να επιβάλει τις, κατά τους σιωνιστές, επιταγές του Γιαχβέ δια της πυγμής και δια κατασταλτικών μεθόδων, δια τειχών υψηλών, αυστηρής επιτήρησης των αράβων πολιτών, των αυθαίρετων εποικισμών. Αντιδράσεις στην πολιτική αυτή υπάρχουν ακόμη και από εβραίους θεολόγους, πολιτικούς και διανοούμενους, οι οποίοι αρνούνται την μετατροπή του Ισραήλ σε θεοκρατικό απολυταρχικό κράτος.
Όσοι άραβες ορθόδοξοι χριστιανοί δεν ανέχονται τη διαμορφούμενη κατάσταση στο Ισραήλ μεταναστεύουν, περισσότερο οι νέοι. Κατά το πρακτορείο Agence Fides (6 Ιουλίου 2018) στο Ισραήλ έχουν απομείνει χριστιανοί λιγότεροι από το 2% του συνολικού πληθυσμού, ενώ το 1970 ήσαν το 5%. Στην, υπό παλαιστινιακή διοίκηση, αλλά υπό την επιτήρηση των ισραηλινών στρατιωτικών δυνάμεων πόλη της Βηθλεέμ οι χριστιανοί αποτελούν σήμερα το 17%, όταν στο παρελθόν αποτελούσαν το 90%. Σημειώνεται ότι το ποίμνιο του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων αποτελείται κυρίως από Χριστιανούς Άραβες, που σήμερα είναι λιγότεροι από 90.000.
Όσοι χριστιανοί ορθόδοξοι μετοίκησαν στη γειτονική Ιορδανία, ζουν σήμερα χωρίς προβλήματα. Είναι πάνω από το 6% του συνολικού πληθυσμού της Ιορδανίας, αν υπολογισθούν και οι πρόσφυγες από τη Συρία.. Τα προβλήματα με τους άραβες ορθοδόξους χριστιανούς της Ιορδανίας, που θέλουν να εκλεγεί Πατριάρχης Άραβας στο γένος, φαίνεται ότι έχουν κατασιγάσει, χάρη στον φίλο του Πατριάρχη πρίγκιπα Γάζι Μπιν Μοχάμαντ, σύμβουλο του βασιλιά Αμπντάλα επί των θρησκευτικών και χριστιανικών θεμάτων. .
Ως προς τα διορθόδοξα, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων στο Ουκρανικό είναι στο πλευρό του Φαναρίου και πολιτικά ακολουθεί τις γεωπολιτικές επιταγές της Δύσης. Απόδειξη ότι στις 29 Μαΐου 2018, κατά το ανακοινωθέν του Παναγίου Τάφου, ο Πατριάρχης κ. Θεόφιλος «απένειμε το παράσημο του Σταυροφόρου του Παναγίου Τάφου στην Κυβερνήτιν της πόλεως Χάρκοβ Ουκρανίας Ιουλία Σβιτλίσναγια και έδωσε ευχές και εξέφρασε γνώμη για επούλωση του τραύματος του σχίσματος της Ουκρανίας». Το Πατριαρχείο δεν κοινοποίησε την «γνώμη», που εξέφρασε ο Πατριάρχης στην Ουκρανή αξιωματούχο για την επούλωση του τραύματος του σχίσματος, αλλά το παράσημο είναι ενδεικτικό της ευνοϊκής του άποψης προς την επιδίωξη της φιλοδυτικής κυβέρνησης της Ουκρανίας.
Η πιθανή ρήξη στις σχέσεις με το Πατριαρχείο της Μόσχας θα προσθέσει προβλήματα στο Πατριαρχείο των Ιεροσολύμων, λόγω της ισχυρής παρουσίας των Ρώσων στους Αγίους Τόπους και της υπάρξεως Επιτρόπου του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων στη Μόσχα. Σημειώνεται ότι σήμερα στους Αγίους Τόπους λειτουργούν υπό την δικαιοδοσία, έως τώρα, του Πατριάρχου Ιεροσολύμων αλλά οι περισσότεροι με ρώσους ιερείς, τέσσερις Ναοί και τρία Μοναστήρια. Με το Πατριαρχείο της Αντιοχείας δεν υπάρχει κοινωνία, λόγω της από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων ιδρύσεως Μητροπόλεως στο Κατάρ, γεγονός ιδιαίτερα λυπηρό. Στα διαχριστιανικά το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων ακολουθεί επίσης την πολιτική του Φαναρίου έναντι του Βατικανού και των άλλων χριστιανικών ομολογιών, παρά τα προβλήματα που προκύπτουν κατά καιρούς από τις επιδιώξεις στα πανάγια προσκυνήματα, κυρίως των λατίνων κουστωδών και του Αρμενικού Πατριαρχείου.
Ε΄ΜΕΡΟΣ
Το Πατριαρχείο της Μόσχας
Η Εκκλησία των Ρως, που την ίδρυσε πριν από 1030 χρόνια ο Άγιος και Ισαπόστολος πρίγκιπας Βλαδίμηρος, με την βάπτιση τους στον Δνείπερο ποταμό, στο Κίεβο, διέρχεται μια από τις κρισιμότερες φάσεις της ιστορίας Της. Με βάση τις πολιτικές και γεωπολιτικές σκοπιμότητες του Βατικανού, της Δύσης και της φιλοδυτικής κυβέρνησης της Ουκρανίας και τη συνδρομή του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης προετοιμάζεται ο διχασμός των Ορθοδόξων Χριστιανών της Ουκρανίας. Βατικανό, Ουάσινγκτον, Βρυξέλλες, Κωνσταντινούπολη μεθοδεύουν την επέκταση στον εκκλησιαστικό χώρο του πολιτικού και στρατιωτικού εμφυλίου, που είναι ακόμη σε εξέλιξη στην Ουκρανία.
Η εκ μέρους του Πατριαρχείου της Μόσχας μέθοδος αποτροπής του διχασμού των Ρως είναι να πεισθούν όσο γίνεται περισσότερες τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες να διαφωνήσουν με την απόφαση του Φαναρίου, που προωθεί την Αυτοκεφαλία (ανεξαρτησία) της Εκκλησίας της Ουκρανίας από αυτήν της Ρωσίας. Ο υπεύθυνος των εξωτερικών υποθέσεων του Πατριαρχείου της Μόσχας, Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίων επισκέφθηκε όλες τις κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες και εξήγησε τις απόψεις του επί του Ουκρανικού. Ο ίδιος ο Πατριάρχης κ. Κύριλλος έχει συνομιλήσει με όλους τους πρωθιεράρχες των τοπικών Εκκλησιών, πλην του Αθηνών, διότι ο κ. Ιερώνυμος δεν το θέλησε. Η υστάτη κίνησή του, προς αποτροπή του ενδοορθοδόξου σχίσματος, είναι η επίσκεψή του στο Φανάρι, στις 31 τρέχοντος Αυγούστου, και η πρόσωπο με πρόσωπο συζήτηση που θα έχει με τον κ. Βαρθολομαίο.
Το Πατριαρχείο της Μόσχας παράλληλα ετοιμάζει την επόμενη ημέρα της σε βάρος του κηρύξεως θρησκευτικού πολέμου από το Φανάρι, με την αναγνώριση της Αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της Ουκρανίας. Στρατηγικός του στόχος το Φανάρι με την απόφασή του να απομονωθεί από τις άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες.
Ιδιαίτερη έμφαση δίδει η Μόσχα στις σχέσεις της με τις τέσσερις από τις έξι υπό ελληνική ποιμαντική μέριμνα Εκκλησίες, ήτοι τα Πατριαρχεία Αλεξανδρείας και Ιεροσολύμων και τις Εκκλησίες Κύπρου και Αλβανίας. Κύρια επιχειρήματά της είναι ότι η τυχόν αναγνώριση της Αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της Ουκρανίας θα περιπλέξει περισσότερο το εκεί εκκλησιαστικό πρόβλημα, θα αποτελέσει παραβίαση του κανονικού και εκκλησιαστικού Δικαίου και θα προκαλέσει διάσπαση της ενότητας της Ορθόδοξης Εκκλησίας και, επομένως, αποδυνάμωσή Της.
Το εγχείρημα του Πατριαρχείου της Μόσχας παρουσιάζει δυσκολίες. Η Εκκλησία της Κύπρου διατηρεί άριστες σχέσεις μαζί του, αλλά δια λόγους εθνικούς και συναισθηματικούς, κατά πάσα πιθανότητα, δεν θα διαφωνήσει με την όποια απόφαση του Φαναρίου. Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, επιδιώκει να διατηρεί καλές σχέσεις με την Ρωσική Εκκλησία, η οποία, από πολλών ετών, έχει εγκαταστήσει ναούς, μοναστήρια και ιδρύματα στους Αγίους Τόπους. Όμως ο κ. Θεόφιλος χρωστά ευγνωμοσύνη στο Φανάρι, πρώτον για την εκλογή του στη θέση του Πατριάρχου και δεύτερον γιατί πήρε το μέρος του στην κρίση με το Πατριαρχείο Αντιοχείας, για την ίδρυση από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων Μητροπόλεως στο Κατάρ.
Εξαιρετικές τιμές το Πατριαρχείο της Μόσχας αποδίδει στον Πατριάρχη Αλεξανδρείας κ. Θεόδωρο, επιδιώκοντας να τον έχει με το μέρος του. Έως τώρα εκμαίευσε μιαν εκ μέρους του θετική δήλωση για το Ουκρανικό. Τον κάλεσε στη Μόσχα στους εορτασμούς, για τα 1030 χρόνια από το βάπτισμα των Ρως και στις 28 Ιουλίου 2018 ο κ. Θεόδωρος ενώπιον του Προέδρου Πούτιν, εκπροσώπων των περισσοτέρων Ορθοδόξων Εκκλησιών και πλήθους λαού απευθυνόμενος στον Πατριάρχη Κύριλλο είπε, μεταξύ των άλλων: «…Όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες αγαπάμε και ελπίζουμε πάντα στην Αγία Ρωσία» και αφού τον ευχαρίστησε για την βοήθεια που προσφέρει στο ιεραποστολικό έργο του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας πρόσθεσε: «Εμείς Αγιώτατε προσευχόμαστε για εσάς και πρωτίστως για την ειρήνη στον Ουκρανικό λαό. Είστε ένας λαός, από μια κολυμβήθρα, που ήρθε η Ορθοδοξία». Φυσικά η δήλωσή του δεν θα αρέσει καθόλου στο Φανάρι. Όμως ο κ. Θεόδωρος καθόλου δεν αποκλείεται να αλλάξει άποψη. Το Φανάρι έχει τους τρόπους να τον έχει με το μέρος του…
Ιδιαίτερη προσωπική σχέση επιδιώκει να έχει ο κ. Κύριλλος με τον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας κ. Αναστάσιο. Επισκέφθηκε προσωπικά το Δυρράχιο και είχε συζήτηση με τον κ. Αναστάσιο, οποίος απέστειλε αντιπροσωπεία στη Μόσχα για τα 1030 χρόνια από την βάπτιση των Ρως. Στις 28 Ιουλίου 2018 ο εκπρόσωπος του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου, Μητροπολίτης Απολλωνίας και Φίερι κ. Νικόλαος, απευθυνόμενος στον Πατριάρχη Μόσχας, είπε μεταξύ άλλων: «Η ενότητα της Εκκλησίας είναι πράγματι πολύ σημαντική και ο Μακ. Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος επίσης καταβάλλει προσπάθειες για την διατήρηση της ενότητας της Ορθοδοξίας». Το Φανάρι έχει επίσης τους τρόπους του να έχει με το μέρος του τον κ. Αναστάσιο, αν και ο Προκαθήμενος της Αλβανικής Εκκλησίας έχει διαφορετική προσωπικότητα από τον Αλεξανδρείας.
Ο Αρχιεπίσκοπος της Ελλάδος κ. Ιερώνυμος συμπεριφέρεται ως να παραμένει ουδέτερος και αδρανής στο Ουκρανικό. Σα να μην αφορά την Εκκλησία της Ελλάδος η ενότητα της Ορθοδοξίας. Αν και είχε υποσχεθεί στην αντιπροσωπεία του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης ότι θα φέρει το θέμα της Ουκρανίας στην προσεχή σύνοδο της Ιεραρχίας αυτό δεν συμπεριλήφθηκε στην Ημερησία Διάταξη Της… Έχοντας σοβαρά προβλήματα με το Φανάρι δεν θέλει να τα αυξήσει, αλλά δεν θέλει και να Το υποστηρίξει σε οποιοδήποτε ζήτημα, φυσικά και στο Ουκρανικό…
Από τις Σλαβικές Εκκλησίες με δηλώσεις τους υποστηρίζουν ανοικτά τις απόψεις του Πατριαρχείου της Μόσχας τα Πατριαρχεία Σερβίας και Βουλγαρίας και οι Αυτοκέφαλες Εκκλησίες Τσεχίας – Σλοβακίας και Πολωνίας. Σημειώνεται ότι οι πρώην κομμουνιστικές χώρες Βουλγαρίας, Πολωνίας, Τσεχίας και Σλοβακίας έχουν ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, αλλά έως σήμερα οι Ορθόδοξες Εκκλησίες τους δεν ακολουθούν την αντιρωσική πολιτική γραμμή των κρατών τους. Το Πατριαρχείο της Αντιοχείας έχει πολλούς λόγους να είναι με το Πατριαρχείο της Μόσχας και κατά του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, λόγοι οι οποίοι ήδη εκτέθηκαν στο σχετικό κεφάλαιο. Το Πατριαρχείο Γεωργίας στην περίπτωση της Συνόδου στην Κρήτη δεν ήταν με το μέρος του Φαναρίου… Το Πατριαρχείο της Ρουμανίας αποτελεί ιδιάζουσα περίπτωση, αφού εθνικά, ως λατινικής καταγωγής, δεν ανήκει ούτε στους σλάβους, ούτε στους άραβες, ούτε στους έλληνες. Έως τώρα στο Ουκρανικό τηρεί ίσες αποστάσεις. Από το Πατριαρχείο της Μόσχας γίνεται μεγάλη προσπάθεια να είναι με το μέρος του ο Πατριάρχης Ρουμανίας κ. Δανιήλ, αλλά αυτός δεν έχει εκφράσει σαφώς την άποψή του, αφού τα μεταξύ των δύο Εκκλησιών προβλήματα παραμένουν…
Το 2018 η εκκλησιαστική κατάσταση στην Ουκρανία διαμορφώνεται ως εξής: Υπάρχει η Κανονική Αυτόνομη Ορθόδοξη Εκκλησία, η αναγνωριζόμενη από όλους τους Ορθοδόξους και ευρισκόμενη υπό το Πατριαρχείο της Μόσχας. Υπάρχει μία σχισματική, της οποίας ο ηγέτης Φιλάρετος έχει αυτοανακηρυχθεί Πατριάρχης Ουκρανίας και μία άλλη, μικρότερη, επίσης σχισματική ομάδα. Και οι δύο επιδιώκουν να αποτελέσουν Αυτοκέφαλη Εκκλησία, συνδεδεμένη με το Φανάρι, και όχι με την Μόσχα. Είναι και οι στον 16ο αιώνα εφευρεθέντες από τους Ιησουίτες Ουνίτες, που ανήκουν στον Πάπα.
Με τις πιέσεις που δέχονται και τους διωγμούς που υφίστανται από την Ουκρανική Κυβέρνηση οι υπό το Πατριαρχείο της Μόσχας Ορθόδοξοι Χριστιανοί φαίνεται ότι μειώνονται υπέρ των αντιρωσικών Εκκλησιών. Η τελευταία εκτίμηση για την θρησκευτική κατάσταση της Ουκρανίας είναι του 2006. Με βάση αυτήν τις υπέρ του Αυτοκεφάλου σχισματικές Εκκλησίες ακολουθεί το 14,9% των Ουκρανών, το 10,9% ακολουθεί την υπό το Πατριαρχείο της Μόσχας κανονική Εκκλησία, το 5,3% τους Ουνίτες, άλλες Ομολογίες ακολουθεί το 6%, ενώ το 62,5% δήλωσαν άθεοι… Η εξήγηση του Κέντρου Ραζούμκοφ, που διενήργησε την δημοσκόπηση, για το υψηλό ποσοστό των αθέων είναι ότι οι πολλοί Ουκρανοί δεν αντιλαμβάνονται τις εκκλησιολογικές διαφορές μεταξύ των Ορθοδόξων και προτιμάνε να μένουν στο ζήτημα ουδέτεροι, δηλώνοντας άθεοι, μη θέλοντας επίσης να εμπλακούν σε πολιτικό – εκκλησιαστικές διενέξεις, μεταξύ των Ρώσων και των Ουκρανών της χώρας…
Έναντι του εκκλησιαστικού προβλήματος της Ουκρανίας το Πατριαρχείο της Μόσχας έχει ορισμένα μειονεκτήματα, που αξιοποιούν οι αντίπαλοί του. Πρώτον συμπλέει και συνεργάζεται με την πολιτική ηγεσία της Ρωσίας, η οποία βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση με την Ουκρανία. Είναι επομένως δυσχερέστατη η αντιμετώπιση του αντιρωσικού φανατισμού. Το δεύτερο είναι ότι ο Πατριάρχης Μόσχας στο ταξίδι του στο Κίεβο και γενικότερα προβάλλει μιαν κοσμικού τύπου ισχύ, που προκαλεί αντιδράσεις. Δεν χρειάζονται οι προκλητικές εμφανίσεις του με λιμουζίνες και πολυπληθή φρουρά, ούτε η έως τον βαθμό της δουλοπρέπειας έναντί του συμπεριφορά των συνεπισκόπων του και των άλλων κληρικών και λαϊκών. Η ταπείνωση και η απλότητα δεν σημαίνουν απόρριψη του εκκλησιαστικού αξιώματος. Μια άλλη, πιο πνευματική, προσέγγιση του ποιμνίου του – εννοείται και του ουκρανικού – θα βοηθούσε να ξεπεραστούν οι πολιτικές διχαστικές επιπτώσεις και να διατηρηθεί η ενότητά του.
ΣΤ΄ ΜΕΡΟΣ
Πατριαρχείο της Σερβίας
Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Σερβίας έχει παράλληλη πορεία με αυτήν της Ελλάδος. Είναι και αυτή Μαρτυρική Εκκλησία.
Όπως στην Ελλάδα έτσι και στην Σερβία η στενή σχέση της Εκκλησίας, κληρικών και λαϊκών, με την σερβική αντίσταση στην Οθωμανική αυτοκρατορία και γενικά με την επί πολλούς αιώνες και δια πολλών δοκιμασιών διαφύλαξη της ιδιοπροσωπίας των Σέρβων οδήγησε στην αναπόσπαστη σύνδεση της Ορθοδοξίας με την σερβική ταυτότητα. Γι’ αυτό και στην Ορθοδοξία ολοψύχως ανήκει το σύνολο των Σέρβων.
Η Σερβική Εκκλησία, κληρικοί και λαϊκοί, έως και σήμερα, στις εκτός Σερβίας πρώην γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες, αποτελεί το καταφύγιο και την πηγή ελπίδας, υπομονής και δύναμης. Στο Κοσσυφοπέδιο, στην κοιτίδα του σερβικού έθνους, γκρεμίστηκαν εκκλησιές και μοναστήρια και φονεύθηκαν χιλιάδες Σέρβων. Μοναστήρια αρχαία, όπως η Γκρατσάνιτσα, είναι σύμβολα ειρηνικής και πνευματικής αντίστασης.
Ο Πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάντερ Βούσιτς, τον Ιανουάριο του 2018, επισκέφθηκε τους Σέρβους στο Κοσσυφοπέδιο και στην Μετόχια, καθώς και το μοναστήρι Μπάνισκα. Κτήτορες του είναι ο βασιλιάς Άγιος Μιλούτιν και η σύζυγός του Βυζαντινή πριγκίπισσα Σιμωνίδα, γι’ αυτό και οι Σέρβοι θεωρούν την εν λόγω Μονή σύμβολο των αδελφικών δεσμών τους με τον Ελληνισμό.
Από τις αρχές του Αυγούστου 2018 οι σχέσεις Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου τείνουν πάλι να πάρουν εκρηκτικές διαστάσεις. Η ισλαμική και αλβανόψυχη κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου δεν τήρησε τη συμφωνία των Βρυξελλών, του 2013, με την οποία θα έπρεπε να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις της, για να εξασφαλιστεί ήρεμη και χωρίς φόβο ζωή των Σέρβων που παραμένουν σ’ αυτό. Αντίθετα ο πρόεδρός του Χασίμ Θάτσι προέβη σε εμπρηστικές δηλώσεις, ότι τα σύνορα του Κοσσυφοπεδίου με την Σερβία «πρέπει να επαναπροσδιοριστούν ή να διορθωθούν».
Η Σερβική κυβέρνηση σκέπτεται να προχωρήσει στην ντε φάκτο αυτονόμηση των περιοχών του Κοσσυφοπεδίου, που ζουν οι Σέρβοι, για να τους προστατεύσει. Αν συμβεί αυτό, δεν αποκλείεται η έναρξη πάλι πολεμικής σύρραξης.
Με τη σκέψη της Σερβικής κυβέρνησης δεν συμφωνεί ο Επίσκοπος Ράσκας και Πριζρένης Θεοδόσιος, εκκλησιαστικός ηγέτης των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου. Όπως δήλωσε μια νέα σύγκρουση θα φέρει νέα αιματοχυσία και ένα νέο κύμα προσφύγων Σέρβων, που θα υποχρεωθούν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους για να σώσουν τις ζωές τους. Το καλύτερο, κατά την άποψή του, είναι η ειρηνική διευθέτηση των θεμάτων, με βάση τις αποφάσεις των διεθνών οργάνων και την υποστήριξη της ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ, που υπάρχει ακόμη στο Κοσσυφοπέδιο. Οι Σέρβοι πάντως έχουν πικρή εμπειρία από τους διεθνείς οργανισμούς, λόγω της μεροληψίας που έδειξαν υπέρ των Κοσοβάρων τα προηγούμενα χρόνια. Σημειώνεται ότι παρά την παρουσία της διεθνούς ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ και του ΝΑΤΟ στο Κοσσυφοπέδιο εξακολουθούν να δολοφονούνται Σέρβοι και να καταστρέφονται εκκλησιές, μοναστήρια και κατοικίες τους…
Το Κοσσυφοπέδιο έχει ανακηρύξει την ανεξαρτησία του, την οποία έχουν αναγνωρίσει 111 κράτη – μέλη του ΟΗΕ. Δεν το έχουν αναγνωρίσει, μεταξύ των άλλων, η Σερβία, η Ρωσία, η Ελλάδα, η Κύπρος, η Κίνα, η Ρουμανία και η Ισπανία. Στις 4 Αυγούστου ο πρόεδρος Βούσιτς επισκέφθηκε τον Πατριάρχη Ειρηναίο και συζήτησαν τρόπους στήριξης των εκτός Σερβίας Σέρβων στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Με απόφασή της η Σύνοδος της Σερβικής Εκκλησίας, που συνεδρίασε αρχές Αυγούστου 2018 στο Πετς του Κοσσυφοπεδίου, μετονομάζεται σε Πατριαρχείο Σερβίας και Πεκίου, για να δηλώνει το πνευματικό και ιστορικό λίκνο της.
Στην περιοχή της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης παρέμειναν τριών ειδών Σέρβοι, όσοι παρέμειναν στην Ορθόδοξη Εκκλησία και στο κυριλλικό αλφάβητο, όσοι εξισλαμίσθηκαν (Μουσουλμάνοι) και όσοι υπέκυψαν στον Πάπα, εκλατινίσθηκαν και άλλαξαν σε λατινικό το αλφάβητό τους (Κροάτες). Η Βοσνία – Ερζεγοβίνη, των 3,5 εκατομμυρίων κατοίκων είναι παράδειγμα «μη κράτους». Παρά τον εκεί αιματηρότατο πόλεμο λύση δεν υπήρξε. Αντίθετα η Τουρκία επιχειρεί να εκτουρκίσει τη χώρα με τους εκμουσουλαμνισμένους Βόσνιους και στην επιχείρησή της αυτή έχει ένθερμο υποστηρικτή της τον πρόεδρο της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης Μπακίρ Ιζετμπέκοβιτς. Ο μουσουλμάνος αξιοπρεπής μουσουλμάνος δημοσιογράφος Νετζάντ Λάτιτς δήλωσε στο γαλλικό περιοδικό «Le Point» (16 Aυγούστου 2018, σελ 31): «Ντρέπομαι για τον πρόεδρό μας. Μετά τον εκλογή του ο Ιζετμπέκοβιτς δήλωσε ότι ο Ερτντογάν είναι πρόεδρος της Τουρκίας, αλλά επίσης δικός μας πρόεδρος. Δηλαδή είναι ένας πανισλαμικός λαϊκιστής! Χρησιμοποιεί τη Βοσνία – Εζεγοβίνη στον πόλεμό του κατά της Ευρώπης, και έτσι απολαμβάνει την υποστήριξη των φανατικών μουσουλμάνων…Εγώ είμαι Βόσνιος μουσουλμάνος, όχι Τούρκος». Πλησιάζοντας οι εκλογές στην Βοσνία – Ερζεγοβίνη, κατά τον μήνα Οκτώβριο, το πολιτικό κλίμα στη χώρα γίνεται όλο και πιο βαρύ. Η λεκτική κλιμάκωση μεταξύ Σέρβων, Κροατών και Μουσουλμάνων κάθε μέρα παίρνει χαρακτήρα όλο και πιο πολεμικό. Οι Σέρβοι της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης αντιδρούν στο να υποταχθούν στους μουσουλμάνους της χώρας. Πολύ περισσότερο στον Ερντογάν.
Από τους υπόλοιπους σλάβους της πρώην Νοτιοσλαβίας (Γιουγκοσλαβίας) οι Σλοβένοι, ως οι Κροάτες, προσχώρησαν στον Πάπα και στην δυτική κουλτούρα, χωρίς να έχουν το ίδιο μίσος προς τους Σέρβους. Αισθάνονται πάντως ως οι επαρχιώτες, που μπήκαν στην μπουρζουαζία του άστεως και επιθυμούν να λησμονήσουν τις ρίζες τους… Οι δε περί τα Σκόπια κατοικούντες σλάβοι είναι περισσότεροι οι αισθανόμενοι αδελφικά προς τους Βουλγάρους και λιγότεροι προς τους Σέρβους. Μουσουλμάνοι υπάρχουν, πλην της Βοσνίας, πολλοί εις Αλβανία και Σκόπια, λιγότεροι, σε ποσοστό, στις άλλες χώρες της πρώην Νοτιοσλαβίας, στην Ελλάδα και στη Βουλγαρία. Η Τουρκία επιχειρεί όλους να τους θέσει υπό την κηδεμονία της και να σχηματίσει ένα δυναμικό μουσουλμανικό τόξο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Το Πατριαρχείο της Σερβίας αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα εκεί όπου έχει εμπλακεί η πολιτική στα εκκλησιαστικά ζητήματα. Το θετικό γι’ Αυτό είναι ότι, έως τώρα έχει καλή σχέση και συνεργασία με την Σερβική κυβέρνηση. Η Σερβική Εκκλησία διαποιμαίνει και τους Σέρβους που κατοικούν εκτός των συνόρων της Σερβίας, στο Μαυροβούνιο (90%), στην Κροατία (20%), στην Βοσνία – Ερζεγοβίνη (33%) και στα Σκόπια, όπως επίσης στη σερβική διασπορά, που κατοικεί στην υπόλοιπη Ευρώπη και στην Αμερική.
Για την Σερβική Εκκλησία το πρόβλημα με τη σχισματική Εκκλησία των Σκοπίων είναι παρόμοιο με αυτό που αντιμετωπίζει η Ρωσική Εκκλησία στην Ουκρανία. Στη γειτονική χώρα υπό την δικαιοδοσία της Σερβικής Εκκλησίας είναι η αυτόνομη κανονική Εκκλησία, με την ονομασία Αρχιεπισκοπή Αχρίδος και με Αρχιεπίσκοπο τον Ιωάννη. Η εν λόγω Αρχιεπισκοπή ενώ αναγνωρίζεται ως η κανονική Εκκλησία της γειτονικής χώρας από όλες τις τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες, δεν αναγνωρίζεται από το κράτος των Σκοπίων. Αντίθετα αυτό διώκει απηνώς τον Προκαθήμενό της, παρά την σε βάρος του καταδικαστική οριστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ). Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στις 12 Ιουλίου 2018 οι Σκοπιανές Αρχές κατέσχον αυθαιρέτως το διαβατήριο του Αρχιεπισκόπου Ιωάννη.
Το Σκοπιανό κράτος αναγνωρίζει τους σχισματικούς κληρικούς που αυθαίρετα αποσχίσθηκαν από το Πατριαρχείο της Σερβίας και αποτέλεσαν την «Εκκλησία της Μακεδονίας». Αυτοί επιχειρούν να παρακάμψουν την Σερβική Εκκλησία και να πάρουν την Αυτοκεφαλία από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως στο οποίο έχουν προσφύγει η κυβέρνησή τους και οι ίδιοι. Φυσικά το Πατριαρχείο της Σερβίας έχει διαμηνύσει στο Φανάρι ότι θα αντιδράσει με κάθε τρόπο σε τυχόν μονομερείς και αυθαίρετες ενέργειές του στους Ορθοδόξους των Σκοπίων, σε ποίμνιο δηλαδή που είναι υπό την δικαιοδοσία του.
Στην πολιτικής προέκτασης επιδίωξη τους προσέγγισαν το Φανάρι και την Βουλγαρική Εκκλησία! Και από εκεί που το Φανάρι ήταν κατά του εθνοφυλετισμού, τώρα συζητά να δώσει αυθαιρέτως στους Σκοπιανούς αυτοκεφαλία, να τους ανεξαρτητοποιήσει δηλαδή από την Σερβική Εκκλησία, χωρίς να έχει την έγκρισή της! Μια δηλαδή ακόμη αιτία σχίσματος αιωρείται στην Ορθοδοξία.
Το Πατριαρχείο της Σερβίας αντιμετωπίζει πρόβλημα και με την Ορθόδοξη Εκκλησία του Μαυροβουνίου. Οι Μαυροβούνιοι είναι Σέρβοι, περίπου 600.000, περίπου όλοι Ορθόδοξοι και θεωρείται ότι μοιάζουν με τους Έλληνες Μανιάτες και Σφακιανούς. Λόγω του πολύ ορεινού εδάφους της περιοχής τους ήσαν ανυπότακτοι στους Οθωμανούς. Συν τω χρόνω, αντί να αποτελούν συνεκτικό κρίκο και πρωτοπορία στην ενότητα των Σέρβων θέλησαν να ανεξαρτητοποιηθούν από τους αδελφούς τους, βεβαίως δεχόμενοι πλούσια δώρα από τις ισχυρές δυτικές δυνάμεις. Και το πέτυχαν.
Για να ολοκληρωθεί η αποστασία επιζητεί η πολιτική τους ηγεσία να γίνει αυτοκέφαλη η Εκκλησία του νέου κράτους. Προς τούτο ένας σχισματικός επίσκοπος αυτοανακηρύχθηκε Αρχιεπίσκοπος Μαυροβουνίου και πήρε μαζί του έναν παλαιοημερολογίτη, του κλίματος του Έλληνα Κυπριανού και έναν ακόμη που προέρχεται από τη Νότια Αμερική…Επόμενο είναι να ζητήσει και αυτός Αυτοκεφαλία από το Φανάρι, το οποίο ενώ στην Ελλάδα υποστηρίζει ότι το όμαιμο, ομόγλωσσο και ομόδοξο δεν πρέπει να διαταράσσονται από πρόσκαιρες πολιτικές συνθήκες, φαίνεται ότι αυτές ακριβώς αξιοποιεί, χωρίζει λαούς και Εκκλησίες, και επιχειρεί να κατασκευάσει φαναριώτικα προτεκτοράτα!
Το Πατριαρχείο της Σερβίας έχει λάβει σαφή θέση υπέρ του Πατριαρχείου της Μόσχας στο Ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα. Ο Μητροπολίτης Μπάτσκας Ειρηναίος προέβη στην ακόλουθη αυστηρή δήλωση για το Ουκρανικό και το Σκοπιανό εκκλησιαστικό ζήτημα:
«Ο Οικουμενικός Πατριάρχης είναι πρώτος στην τιμή, δηλαδή πρώτος μεταξύ ίσων. Ως εκ τούτου ο Παναγιώτατος αν θέλει να λάβει μια μονομερή και αυταρχική απόφαση για την υπόθεση των Σκοπίων και της Ουκρανίας, αυτό θα αποτελούσε έκφραση μεγάλης συγχύσεως και πνευματικό σφάλμα. Επίσης με βάση το εκκλησιαστικό και κανονικό δίκαιο μια τέτοια απόφαση θα ήταν παντελώς άκυρη. Εάν κάτι τέτοιο συμβεί κάτω από την επιρροή πολιτικών και άλλων πιέσεων, θα οδηγήσει τα πράγματα σε έντονη αντίθεση και αντίσταση, όχι μόνον εις τον σλαβικόν ορθόδοξον κόσμον, αλλά εις ολόκληρον την Οικουμενικήν Ορθοδοξίαν».
Ο ίδιος ο Σέρβος Πατριάρχης Ειρηναίος στη Μόσχα, στις 23 Μαΐου 2018, και κατά την τελετή απονομής εις αυτόν του βραβείου του Διεθνούς Κοινωνικού Ιδρύματος για την ενότητα των Ορθοδόξων λαών είπε μεταξύ των άλλων:
«Η Σερβική Εκκλησία στηρίζει απεριόριστα την ενότητα και την ακεραιότητα της Ορθοδόξους Εκκλησίας της Ρωσίας και καταδικάζει απερίφραστα τις ενέργειες των ουνιτών και των σχισματικών, οι οποίοι σχίζουν τον Χιτώνα του Χριστού πλησίον της βαπτισματικής κολυμβήθρας του Κιέβου, προδίδοντας τον Χριστόν και παραδίδοντας τον πιστό λαό στους εχθρούς της Πίστεως… Όποιος βοηθάει τους σχισματικούς της Ουκρανίας είναι εχθρός όχι μόνον της Ρωσικής Εκκλησίας και του ρωσικού κόσμου, αλλά και όλων των Ορθοδόξων Σλαβικών λαών και της Οικουμενικής Ορθοδοξίας». Σαφείς οι αιχμές του Πατριάρχου Σερβίας κατά του Φαναρίου και αυστηρή η προειδοποίηση για τα όσα κακά με ευθύνη Του επέρχονται στην Ορθοδοξία.
Ζ΄ ΜΕΡΟΣ
Το Πατριαρχείο της Ρουμανίας
Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρουμανίας, μετά τον κομμουνιστικό τυφώνα, ξαναβρίσκει την θέση της στην κοινωνία της χώρας και συνεργάζεται με την κυβέρνηση της στην έρευνα για τη στάση της ηγεσίας της Εκκλησίας υπό το κομμουνιστικό καθεστώς. Προς τον σκοπό αυτό στις 28 Μαρτίου 2017 υπογράφτηκε σύμφωνο συνεργασίας του Πατριαρχείου της Ρουμανίας με το Εθνικό Συμβουλίου μελέτης των αρχείων της Securitate, της μυστικής κρατικής υπηρεσίας ασφαλείας επί καθεστώτος Τσαουσέσκου.
Μια φανερή απόδειξη της σημερινής συνεργασίας Πολιτείας – Εκκλησίας στη Ρουμανία είναι ο μεγαλοπρεπής Καθεδρικός Ναός του Βουκουρεστίου. Ανηγέρθη μέσα σε λίγα χρόνια, με την ολόθερμη συμπαράσταση της ρουμανικής κυβερνήσεως και γενικά του πολιτικού κόσμου της χώρας σε ανάμνηση της Σωτηρίας του Ρουμανικού Λαού από τον Οθωμανικό ζυγό.
Θα αναφερθούν ορισμένα γεγονότα, προς σύγκριση με την ελληνική πραγματικότητα. Αμέσως μετά τη νίκη της Χριστιανικής Ορθόδοξης Ρουμανίας επί των μουσουλμάνων Οθωμανών και την ανεξαρτησία τους (1877-1878) οι Ρουμάνοι αποφάσισαν να κατασκευάσουν στο Βουκουρέστι μεγαλοπρεπή καθεδρικό ναό. Θέλησαν να είναι στην αιώνια μνήμη όσων συνετέλεσαν στην απελευθέρωσή τους, με προεξάρχουσα την Ορθόδοξη Εκκλησία.
Μετά από περιπέτειες και παλινδρομήσεις δεκαετιών το 2004 η Βουλή της Ρουμανίας ενέκρινε να ανεγερθεί ο καθεδρικός ναός και να αναλάβει μεγάλο μέρος της δαπάνης. Στις 12 Σεπτεμβρίου του 2007 ο κ. Δανιήλ εξελέγη Πατριάρχης Ρουμανίας και μετά από δυόμισι μήνες, στις 29 Νοεμβρίου 2007 έθεσε τον θεμέλιο λίθο του Ναού. Το 2010 άρχισαν οι εργασίες και φέτος, στις 25 Νοεμβρίου, θα τελεστούν τα εγκαίνια από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίο. Ο Πατριάρχης Ρουμανίας Δανιήλ έχει καλέσει να συμμετάσχουν όλοι οι Πατριάρχες και Προκαθήμενοι των Ορθοδόξων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών. Η συμμετοχή του Μόσχας εξαρτάται από τις εξελίξεις στο Ουκρανικό.
Ο Ναός είναι ο μεγαλύτερος χριστιανικός ναός στον κόσμο σε χωρητικότητα πιστών. Η επιφάνειά του είναι 6.200 τετρ. μέτρα και ο όγκος 320.000 κυβικά μέτρα. Χωράει άνω των 10.000 πιστών. Το ύψος στο εσωτερικό του είναι 43 μέτρα και το υψηλότερο σημείο του από το έδαφος είναι στα 132 μέτρα. Η δαπάνη της ανέγερσης και του εξοπλισμού του ναού έχει ξεπεράσει τα 100.000.000 Ευρώ, αν και ακούγονται και πολύ μεγαλύτερα ποσά, έως και 400.000.000 Ευρώ. Για τη φιλοδοξία του Πατριάρχου Δανιήλ να ανεγερθεί επί των ημερών του ο εν λόγω ναός ακούστηκαν και αρνητικά σχόλια. Ορισμένοι χαρακτήρισαν το έργο «φαραωνικό». Όμως η ουσία είναι ότι οι Ρουμάνοι πραγματοποίησαν την υπόσχεση που έδωσαν όταν απελευθερώθηκαν από τον οθωμανικό ζυγό. Οι Έλληνες έδωσαν την ίδια υπόσχεση μετά την απελευθέρωση και ανεξαρτησία τους, αλλά, έως τώρα, δεν έχουν τηρήσει την υπόσχεσή τους…
Οι σχέσεις της Ρουμανικής πολιτείας με το Πατριαρχείο της Ρουμανίας καθορίζονται με το 29 Άρθρο του Συντάγματος της χώρας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν είναι «κρατική», αλλά συνεργάζεται με το κράτος «για το καλό του λαού». Στην Ορθόδοξη Εκκλησία αναγνωρίζεται «ο πνευματικός εποικοδομητικός ρόλος Της» στην κοινωνία, χωρίς να παραγνωρίζεται η παρουσία και ο θετικός ρόλος και των άλλων Χριστιανικών Ομολογιών, πιστοί των οποίων υπάρχουν στην Ρουμανική Επικράτεια.
Οι Ρουμάνοι είναι από τους πιο θρησκευόμενους λαούς της Ευρώπης. Το ποσοστό όσων δηλώνουν πιστοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί είναι 81,5% και συνολικά το 90% του λαού δηλώνει ότι πιστεύει στον Χριστό. Το 8,5% είναι Ρωμαιοκαθολικοί και Προτεστάντες. Η Ρουμανία το 2004 έγινε μέλος του ΝΑΤΟ και το 2007 της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι η δεύτερη χώρα σε Ορθόδοξο πληθυσμό μετά το Πατριαρχείο της Μόσχας. Κατά την απογραφή του 2011 ήσαν 16.300.000 πιστοί. Ο συνολικός πληθυσμός της Ρουμανίας είναι περίπου 19 εκατομμύρια.
Σημειώνεται ότι μετά το ολοκληρωτικό και άθεο κομμουνιστικό καθεστώς η Ορθόδοξη Εκκλησία απολαμβάνει σήμερα προνομίων, όπως το να έχει εκπομπές στην κρατική τηλεόραση και στο κρατικό ραδιόφωνο, να υπάρχει κατηχητικό θρησκευτικό μάθημα στην εκπαίδευση, να απαλλάσσονται από τους φόρους οι ναοί, οι μονές και τα άλλα φιλανθρωπικά ιδρύματά της. Υπολογίζεται ότι σήμερα, είκοσι οκτώ χρόνια μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος, υπάρχουν στη Ρουμανία περίπου 15.000 ιερείς και 41.000 μοναχοί και μοναχές.
Ο Πατριάρχης Ρουμανίας Δανιήλ (1951 – ) με την γραμμή που ακολουθεί επιδιώκει να υπολογίζεται ως ο τρίτος πόλος στην Ορθοδοξία, μετά από τους Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως και Μόσχας. (Βλ.σχ. Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου «Η Σύνοδος στην Κρήτη», Εκδ. «Τήνος», Αθήναι, 2017, σελ. 123). Και με τα δύο αυτά Πατριαρχεία, έως τώρα, διατηρεί καλές σχέσεις. Τον Οκτώβριο του 2017 ο Πατριάρχης Μόσχας μετέφερε ο ίδιος στο Βουκουρέστι τεμάχιο Ιερού Λειψάνου του Αγίου Σεραφείμ του Σάρωφ, τον οποίο αγαπούν στη Ρουμανία. Όπως ήδη αναφέρθηκε ο κ. Δανιήλ προσκάλεσε τον κ. Βαρθολομαίο να προστεί των εγκαινίων του Καθεδρικού Ναού στο Βουκουρέστι. Τον Μάιο του 2018 ο Ρουμάνος Πατριάρχης δέχθηκε τον υπεύθυνο των εξωτερικών σχέσεων του Πατριαρχείου της Μόσχας, Μητροπολίτη Βολοκολάμσκ και συζήτησαν το εκκλησιαστικό ουκρανικό ζήτημα. Στη συνέχεια, τον Ιούλιο του 2018, δέχθηκε την αντιπροσωπεία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και συζήτησε το ίδιο θέμα…
Προηγουμένως, στις 3 Δεκεμβρίου 2017, ο Πατριάρχης Ρουμανίας μετέβη στη Μόσχα για να συμμετάσχει στους εκεί εορτασμούς για τα εκατό χρόνια από την αποκατάσταση του Πατριαρχείου της Μόσχας και την ενθρόνιση του μάρτυρος Πατριάρχου Τύχωνος. Κατά τη συνάντηση του κ. Δανιήλ με τον Πατριάρχη της Μόσχας, αυτός του εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του για «την υποστήριξη της Εκκλησίας της Ρουμανίας προς την κανονική Εκκλησία της Ουκρανίας και την υψηλού επιπέδου διμερή συνεργασία των δύο Πατριαρχείων σε πολλούς τομείς».
Αυτό το σημείο είναι ενδεικτικό της στάσης που θα τηρήσει το Πατριαρχείο της Ρουμανίας σε ενδεχόμενη μονομερή ενέργεια του Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως στην Εκκλησία της Ουκρανίας; Ο κ. Δανιήλ στην αντιφώνησή του δεν μίλησε για το Ουκρανικό. Επίσης στους πρόσφατους εορτασμούς για τα 1030 χρόνια από την βάπτιση των Ρως στο Κίεβο τήρησε ουδέτερη στάση. Στον μεν εορτασμό της Μόσχας, δεν συμμετέσχε αντιπροσωπεία του Πατριαρχείου της Ρουμανίας και σ’ αυτόν του Κιέβου της κανονικής (υπό το Πατριαρχείο της Μόσχας) Εκκλησίας της Ουκρανίας, εκπροσωπήθηκε σε πολύ χαμηλό επίπεδο. Βεβαίως δεν πήγε αντιπροσωπεία του στους εορτασμούς της Ουκρανικής κυβερνήσεως, όπως έκαμε το Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως… Κατά την άποψη του γράφοντος η τελική άποψη της Ρουμανικής Εκκλησίας επί του Ουκρανικού δεν έχει ακόμη διατυπωθεί. Θα εξαρτηθεί από διάφορους παράγοντες και θα υπάρξει μια διαπάλη στους κόλπους της, αν θα πρέπει να πρυτανεύσει το κανονικό δίκαιο και η ενότητα της Ορθοδοξίας, ή τα εκκλησιαστικά συμφέροντα της, σε συνδυασμό με τα γεωπολιτικά της ρουμανικής κυβέρνησης.
Τα Διορθόδοξα ζητήματα, που υπήρξαν κατά καιρούς με άλλες Εκκλησίες, παρουσιάζουν μίαν ύφεση επί σημερινού Πατριάρχου Ρουμανίας Δανιήλ. Το 2011 το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων διέκοψε την κοινωνία με το Πατριαρχείο Ρουμανίας. Αιτία η χωρίς την άδειά του ανέγερση από το Πατριαρχείο Ρουμανίας Ναού στην Ιεριχώ. Στην συνέχεια οι σχέσεις αποκαταστάθηκαν, με πρωτοβουλία του κ. Δανιήλ. Απόδειξη η επίσκεψη, στις 11 Ιουνίου 2018, του Ιεροσολυμίτη Αρχιεπισκόπου Θεοδοσίου στον Ρουμάνο Πατριάρχη. Τον ευχαρίστησε για την αθρόα προσέλευση ρουμάνων προσκυνητών στους Αγίους Τόπους καθώς και για τις ευάριθμες υποτροφίες, που δίδει σε μαθητές του Πατριαρχείου για θεολογικές σπουδές στη Ρουμανία.
Το Πατριαρχείο της Ρουμανίας βρισκόταν επί χρόνια σε αντιπαλότητα με το Πατριαρχείο της Σερβίας. Το κατηγορούσε ότι σε συνεργασία με το Σερβικό κράτος απαγόρευε στους Ρουμάνους, που ζουν στη Σερβία, να τελούν τη λατρεία στη ρουμανική. Σήμερα τα πράγματα είναι καλύτερα. Το πρόβλημα της Μολδαβίας με τη Ρωσία λύθηκε, τουλάχιστον επιφανειακά, με την ύπαρξη στη χώρα δύο αρχιεπισκόπων, ο ένας υπό τον Μόσχας και ο άλλος υπό τον Ρουμανίας.
Με την Ελλάδα η Ρουμανία βρισκόταν σε συνεχή προστριβή, λόγω των βλαχοφώνων Ελλήνων. Οι Ρουμάνοι, μετά την απελευθέρωσή τους, το 1878, έκαμαν μεγάλη προπαγάνδα να τους προσεταιρισθούν ως ρουμανικό φύλλο. Οι Βλαχόφωνοι Έλληνες αντέστησαν σθεναρά στην ρουμανική προπαγάνδα και την αντιμετώπισαν με επιτυχία. Σε επιστημονικό και πολιτικό επίπεδο αναφέρονται, μεταξύ άλλων, ο Περιφερειάρχης Ηπείρου κ. Αλέξανδρος Καχριμάνης, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Μιχαήλ Τρίτος και ο εξαιρετικός καθηγητής κ. Αχιλλέας Λαζάρου.
Σήμερα το κουτσοβλαχικό διατηρείται από τους Ρουμάνους, αλλά σε χαμηλούς τόνους. Οι Έλληνες υποστηρίζουν ότι οι Βλάχοι είναι Έλληνες στη συνείδηση που μιλάνε τα κουτσοβλάχικα. Με τη Ρουμανία ο Ελληνισμός συνδέεται λόγω της παρουσίας εκεί Ελλήνων ηγεμόνων – με μνήμες όχι πάντα καλές για τους Ρουμάνους – και λόγω της ενάρξεως στο Ιάσιο της υπό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη Επαναστάσεως, στις 22 Φεβρουαρίου του 1821. Επίσης για δύο περίπου αιώνες η Ρουμανία ήταν τόπος μετανάστευσης Ελλήνων. Κατά την Γενική Γραμματεία Αποδήμου Ελληνισμού σήμερα στη Ρουμανία ζουν περίπου 14.000 Έλληνες, που εκπροσωπούνται στη Ρουμανική Βουλή με έναν αντιπρόσωπο. Ο Ρουμάνος Πατριάρχης κ. Δανιήλ έχει φιλελληνικά συναισθήματα. Το έδειξε για μιαν ακόμη φορά μετά την τραγωδία στο Μάτι. Αμέσως εξέφρασε τη συμπάθειά του και με εγκύκλιό του ζήτησε να συγκεντρωθούν από τους Ρουμάνους χρήματα για τους πυροπαθείς.
Στο Διορθόδοξο επίπεδο το Πατριαρχείο της Ρουμανίας συμμετέσχε στη Σύνοδο της Κρήτης. Η Σύνοδος του Πατριαρχείου Ρουμανίας, τον Οκτώβριο του 2016, αξιολόγησε θετικά τα κείμενα της Συνόδου σε σχετικό Ανακοινωθέν, που εξέδωσε. Όμως η ακόλουθη παράγραφος σ’ αυτό το Ανακοινωθέν μετριάζει την αξία των κειμένων: «Η Ιερά Σύνοδος του Πατριαρχείου Ρουμανίας σημειώνει ότι τα κείμενα (Της Συνόδου στην Κρήτη) μπορούν να εξηγηθούν, να δεχθούν ελαφρές τροποποιήσεις ή να αναπτυχθούν από μια προσεχή Μεγάλη και Ιερά Σύνοδο της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αυτές ( οι τροποποιήσεις) χρειάζονται χρόνο και η προσεχής Ι.Μ.Σ να αναβληθεί μέχρις ότου υπάρξει πανορθόδοξη ομοφωνία…».
Στη Σύνοδο της Κρήτης ο Πατριάρχης Ρουμανίας όπου χρειάστηκε προέβη σε ορθές παρατηρήσεις και στο κείμενο για τις «σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας προς τον υπόλοιπον χριστιανικόν κόσμον» ο κ. Δανιήλ επέμεινε και πέτυχε να υπάρξει προσθήκη, με την οποία δηλώνεται ότι οι εκτός Ορθοδόξου Εκκλησίας Εκκλησίες και Ομολογίες «παρεξέκλιναν εκ της αληθούς πίστεως της μίας, αγίας, καθολικής και αποστολικής Εκκλησίας». Η προσθήκη προκάλεσε δυσφορία στον κ. Βαρθολομαίο. (Βλ. σχ. Βιβλίο Γ.Ν. Παπαθανασόπουλου για Σύνοδο στην Κρήτη, σελ. 57).
Στα διαχριστιανικά και στους θεολογικούς διαλόγους με τους ετεροδόξους ο Πατριάρχης Ρουμανίας διακρίνεται για την οικουμενιστική του αντίληψη, κάτι που έχει προκαλέσει αντιδράσεις σε ορθοδόξους κληρικούς και λαϊκούς. Έχοντας κάμει μεταπτυχιακές σπουδές στο προτεσταντικό πανεπιστήμιο του Στρασβούργου και το διδακτορικό του στο ρωμαιοκαθολικό πανεπιστήμιο του Φριβούργου Γερμανίας και έχοντας μείνει για καιρό στο Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών, στο Μποσέ της Γενεύης έχει αποκτήσει οικουμενιστική αντίληψη, η οποία πάντως απέχει στο να φτάσει αυτήν του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως.
Τέλος ως προς τα διαθρησκειακά το Πατριαρχείο Ρουμανίας είναι απολύτως αντίθετο στην ανέγερση τεμένους στο Βουκουρέστι. Ο Πατριάρχης κ. Δανιήλ δήλωσε σχετικά: « Το Πατριαρχείο Ρουμανίας δεν αντιτίθεται στην ανέγερση τεμένους στο Βουκουρέστι, αρκεί να υπάρξει ανταπόδοση με την παραχώρηση στην Κωνσταντινούπολη έκτασης για να ανεγείρει Ορθόδοξο Χριστιανικό κέντρο και Ναό, που να εξυπηρετεί τους Ρουμάνους Ορθοδόξους πιστούς, που διαμένουν στην Κωνσταντινούπολη ή την επισκέπτονται».
Η΄ΜΕΡΟΣ
Πατριαρχείο Βουλγαρίας
Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Βουλγαρίας, από της ανακηρύξεως της ανεξαρτησίας της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, είναι προσδεδεμένη στο Βουλγαρικό κράτος και βοηθάει και ενισχύει την πολιτική και γεωπολιτική του. Μία εξαίρεση υπήρξε μέσα στο 2018.
Η σχισματική εκκλησία των Σκοπίων αποφάσισε φέτος να εορτάσει τα 1000 χρόνια της Αρχιεπισκοπής Οχρίδος και στις 15 Μαΐου 2018 κάλεσε να συμμετάσχει στους εορτασμούς το Πατριαρχείο της Βουλγαρίας. Η κυβέρνηση προέτρεψε και πίεσε το Πατριαρχείο να λάβει μέρος σ’ αυτούς. Για τη συμμετοχή του υπήρξε άμεση και αποφασιστική αντίδραση από την πλειονοψηφία των Ιεραρχών της Βουλγαρίας. Στη Σύνοδο, που εξετάσθηκε το ζήτημα της συμμετοχής και, επομένως, της ντε φάκτο αναγνώρισης από το Πατριαρχείο Βουλγαρίας των σχισματικών Σκοπιανών, κατά της συμμετοχής ετάχθησαν οκτώ Μητροπολίτες και υπέρ πέντε. Για την ιστορία οι οκτώ Μητροπολίτες που ετάχθησαν κατά της συμμετοχής και υπέρ της διατηρήσεως της κανονικότητας και ενότητας στην Ορθόδοξη Εκκλησία ήσαν οι Λόβετς Γαβριήλ, Δοροστόλου Αμβρόσιος, Δυτικής Ευρώπης Αντώνιος, Ρούσε Ναούμ, Βάρνας Ιωάννης, Νευροκοπίου Σεραφείμ, Βράτσης Γρηγόριος και Βιδινίου Δανιήλ. Μεταξύ των πέντε που ακολούθησαν την κυβερνητική γραμμή και ετάχθησαν υπέρ της συμμετοχής στον εορτασμό των Σκοπιανών σχισματικών ήσαν οι Μητροπολίτες Φιλιππουπόλεως Νικόλαος, Σλίβεν Ιωαννίκιος και Στάρα Ζαγόρα Κυπριανός. Ο Πατριάρχης Νεόφυτος δήλωσε ασθένεια και δεν προσήλθε….Όμως αργότερα, στις 19 Ιουλίου 2018, δήλωσε: « Προσεύχομαι να λάβει αυτοκεφαλία η Μακεδονική Εκκλησία».
Πριν από την απόφαση της Πατριαρχικής Συνόδου της Βουλγαρίας και συγκεκριμένα στις 22 Φεβρουαρίου 2018 δύο από τους πέντε Βούλγαρους Μητροπολίτες, που είναι υπέρ των Σκοπιανών σχισματικών, οι Στάρα Ζαγόρα Κυπριανός και Φιλιππουπόλεως Νικόλαος, συνόδευσαν τον Πρόεδρο της Βουλγαρίας Ράντεφ στα Σκόπια, χωρίς να υποστούν κάποια συνέπεια για την εκτός Ιερών Κανόνων πράξη τους. Αντίθετα ο Πατριάρχης Νεόφυτος δήλωσε ότι «είναι καλό νέο η επίσκεψη του Προέδρου Ράντεφ και των δύο Μητροπολιτών στα Σκόπια!». Για την επίσκεψη υπήρξε αντίδραση από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης και την Ελλαδική Εκκλησία. Και οι δύο αυτοί Μητροπολίτες θεωρούνται ανθέλληνες.
Σαν συνέχεια και συγκεκριμένα στις 14 Μαρτίου 2018 ο Πρόεδρος Ράντεφ δήλωσε ότι «η Εκκλησία της Βουλγαρίας οφείλει να σεβαστεί την κοινή ιστορία της Μακεδονίας και της Βουλγαρίας και να βρει τρόπους να υποστηρίξει την Μακεδονική Εκκλησία στις προσπάθειές της για το Αυτοκέφαλο». Είχε προηγηθεί, στις 4 Μαΐου 2017, το σύμφωνο φιλίας της Βουλγαρίας με τα Σκόπια, το οποίο υπέγραψαν οι πρωθυπουργοί των δύο χωρών Μπορίσοφ και Ζάεφ. Επίσης για δεύτερη χρονιά οι δύο πρωθυπουργοί, στις 3 Αυγούστου του 2018 εόρτασαν μαζί στα Σκόπια την επέτειο του Ίλιντεν. Κατά την τελετή ο Βούλγαρος πρωθυπουργός ευχαρίστησε τον Αλ. Τσίπρα, που μαζί με την Βουλγαρία « επίλυσαν μια αντιπαράθεση δεκαετιών για το όνομα της Μακεδονίας» και πρόσθεσε: «Ελπίζουμε πως πλέον η αντιπαράθεση για το όνομα ανήκει στο παρελθόν»…
Η κυβέρνηση και το Πατριαρχείο της Βουλγαρίας επιδιώκουν με διάφορους τρόπους να πείσουν τον Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο να δεχθεί την αυτοκεφαλία στη σχισματική εκκλησία των Σκοπίων. Ένας τρόπος ήταν όταν το 2015 (7-10 Νοεμβρίου) και πριν από την Σύνοδο στην Κρήτη, τον κάλεσαν στη Σόφια και προγραμμάτισαν να του προσδώσουν ιδιαίτερες τιμές. Όμως τα όσα είπε ο Οικουμενικός Πατριάρχης στο Πατριαρχικό Συλλείτουργο με τον Πατριάρχη Βουλγαρίας στον καθεδρικό ναό του Αγίου Αλεξάνδρου Νιέφσκι, στη Σόφια, περί σχισματικής Εκκλησιαστικής Εξαρχίας, το 1872, και του εθνοφυλετισμού προκάλεσαν αντιδράσεις στους κόλπους της πολιτειακής και πολιτικής ηγεσίας της Βουλγαρίας.
Επίσης ο κ. Βαρθολομαίος κατά την τελετή παρασημοφόρησής του από τον Πρόεδρο της Βουλγαρίας Πλέβνελιεφ με το μετάλλιο «Στάρα Πλανίνα» ζήτησε να επιστραφούν κειμήλια στις Μονές και στους Ναούς από όπου αφαιρέθηκαν κατά την περίοδο της βουλγαρικής κατοχής σε ελληνικά εδάφη: «Θα ήταν μια ενέργεια ιστορική της Προεδρίας σας και θα ανοίξει μια νέα χρυσή σελίδα στις σχέσεις μεταξύ της Βουλγαρίας και των Ορθοδόξων γειτονικών χωρών καθώς και με την Ευρωπαϊκή Ένωση» είπε. Η αντίδραση της βουλγαρικής κυβέρνησης, του Πατριαρχείου Βουλγαρίας και των βουλγαρικών ΜΜΕ έκαμαν τον κ. Βαρθολομαίο να ματαιώσει την προγραμματισμένη συνέντευξη Τύπου και, από την άλλη, τον Βούλγαρο πρωθυπουργό Μπορίσοφ να ματαιώσει την επίσης προγραμματισμένη συνάντηση μαζί του.
Στις αντιδράσεις σε αυτά που ανέφερε ο κ. Βαρθολομαίος ήταν και η δήλωση του Βόζινταρ Ντιμιτρόφ, διευθυντού του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου της Βουλγαρίας: «Θα επιστρέψουμε τα κειμήλια όταν μας επιστρέψουν τα εδάφη, που χάσαμε με την Συνθήκη του Νεϊγύ». Σημειώνεται ότι με τη συγκεκριμένη Συνθήκη η Βουλγαρία δεν έχει κανένα κυριαρχικό δικαίωμα και καμία διεκδίκηση επί της Δυτικής Θράκης. Αυτή, με τη Συνθήκη των Σεβρών, απελευθερώθηκε και ανήκει οριστικά στην Ελλάδα. Πάντως, ως προς την Ελλάδα, ο Πατριάρχης Νεόφυτος έστειλε μήνυμα συμπαθείας προς τον ελληνικό λαό, μετά την τραγωδία του Ματιού…
Μπορεί τώρα το Πατριαρχείο της Βουλγαρίας να έχει ανάγκη το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης και να θέλει να βελτιώσει τις σχέσεις του με αυτό, όμως τα πιστεύω του, οι δεσμεύσεις του και οι προσανατολισμοί του δεν του το επιτρέπουν. Πρώτον είναι κοντά στο Πατριαρχείο της Μόσχας. Την 1η Μαρτίου 2018 και στις εκδηλώσεις για την 140ή επέτειο της απελευθέρωσης της Βουλγαρίας από τον Οθωμανικό ζυγό, ως αποτέλεσμα του Ρωσοτουρκικού πολέμου (1877-1878) επίσημος προσκεκλημένος του ήταν ο Πατριάρχης Μόσχας κ. Κύριλλος. Κατά την σχετική ομιλία του ο Πατριάρχης Βουλγαρίας Νεόφυτος είπε, μεταξύ των άλλων: «Είμαστε δύο Ορθόδοξα Έθνη, ενωμένα με την Πίστη τους. Εμείς, οι Βούλγαροι οφείλουμε την ελευθερία μας στη Ρωσία». Η Εκκλησία της Βουλγαρίας ακολούθησε το Πατριαρχείο της Μόσχας και δεν συμμετέσχε στη Σύνοδο της Κρήτης. Επίσης στο εκκλησιαστικό ζήτημα της Ουκρανίας είναι αναφανδόν υπέρ του Πατριαρχείου της Μόσχας. Σε ανακοίνωσή της η Σύνοδος του Πατριαρχείου της Βουλγαρίας τόνισε ότι στο ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα «πρέπει να τηρηθούν οι Ιεροί Κανόνες».
Το δεύτερο είναι ότι το Βουλγαρικό Πατριαρχείο πάντα επηρεάζεται από τα σοβινιστικά και εθνοφυλετικά σύνδρομα του παρελθόντος. Μετά τον ιερομάρτυρα και εθνομάρτυρα Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄, η οθωμανική διοίκηση όρισε ως διάδοχό του τον από Πισιδίας και βουλγαρικής καταγωγής Ευγένιο Β΄ (10 Απρ. 1821 – 27 Ιουλ. 1822). Το 1870 ανακηρύχθηκε στην Κωνσταντινούπολη η Βουλγαρική Εξαρχία. Η λογική όσων Βουλγάρων καλλιεργούσαν την ιδέα της Εξαρχίας ήταν: « Χωρίς ανεξάρτητη θρησκευτική αρχή, κολοβή θα είναι η εθνική ανεξαρτησία». Το 1871 στην Κωνσταντινούπολη συνεδρίασε το βουλγαρικό εκκλησιαστικό και εθνικό συμβούλιο και όρισε την Βουλγαρική Εξαρχία ως τον επίσημο εκπρόσωπο του Βουλγαρικού Έθνους στην Υψηλή Πύλη. Το γεγονός εξανάγκασε τον Πατριάρχη Γρηγόριο Στ΄ σε παραίτηση. Το 1872 ο Βούλγαρος Έξαρχος Άνθιμος Α΄ κήρυξε την αυτοκεφαλία της. Την ίδια χρονιά συνήλθε στην Κωνσταντινούπολη Μείζων Σύνοδος, η οποία καθήρεσε τον Άνθιμο και καταδίκασε τον εθνοφυλετισμό στους κόλπους της Εκκλησίας.
Τον Ιανουάριο του 2018 ο Πατριάρχης Βουλγαρίας μαζί με επίσημη κυβερνητική αντιπροσωπεία, με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Μπορίσοφ, μετέβησαν στην Κωνσταντινούπολη, όπου ο Βούλγαρος Πατριάρχης μαζί με τον Οικουμενικό τέλεσαν τα εγκαίνια του ανακαινισμένου ναού του Αγίου Στεφάνου της βουλγαρικής παροικίας στην Πόλη. Παρών και ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ερντογκάν. Ακολούθησε επίσημο γεύμα στο Σισλί, έδρα της βουλγαρικής παροικίας, στο οποίο ο Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος σημείωσε ότι «εν τω πλαισίω των Ιερών Κανόνων, αι εντός της δικαιοδοσίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου βουλγαρικαί κοινότητες προστατεύονται κανονικώς και ποιμαντικώς υπό του εκάστοτε Οικουμενικού Πατριάρχου και των κατά τόπους Αρχιερέων αυτού». Εκ των πράξεων του Βουλγάρου Πατριάρχου μέσα στην Κωνσταντινούπολη και από τους λόγους του κ. Βαρθολομαίου είναι εμφανέστατη η ένταση στις σχέσεις των δύο Εκκλησιών.
Η προσέγγιση των σχισματικών των Σκοπίων με την Βουλγαρική Εκκλησία προκαλεί επίσης ένταση στις σχέσεις της με το Πατριαρχείο της Σερβίας, το οποίο, κατά τους Ιερούς Κανόνες, είναι η μητέρα Εκκλησία της Εκκλησίας των Σκοπίων και βλέπει ότι περιφρονείται και αγνοείται από το Πατριαρχείο της Βουλγαρίας, αλλά και από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ως προς τις διαχριστιανικές σχέσεις η Βουλγαρική Εκκλησία δείχνει ότι είναι μια εσωστρεφής Εκκλησία, που δεν συμμετέχει στο Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών και προβληματίζεται με τους θεολογικούς διαλόγους με τους ετεροδόξους. Τα διαθρησκειακά ζητήματα και τους Μουσουλμάνους της Βουλγαρίας (5% επί του συνολικού πληθυσμού) χειρίζεται η βουλγαρική κυβέρνηση.
Θ΄ ΜΕΡΟΣ
ΤΟ Πατριαρχείο της Γεωργίας
Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Γεωργίας είναι επίσης μια μαρτυρική Εκκλησία, όπως όλες οι υπόλοιπες Ορθόδοξες κατά τόπους Εκκλησίες.
Και Αυτή, όπως κι όλες οι άλλες, διέσωσε, μέσα στο διάβα των αιώνων, την πίστη στην Ορθοδοξία, την εθνική ταυτότητα του ποιμνίου της και τη γλώσσα του, όταν ήταν σε καθεστώς αιχμαλωσίας, υπό διάφορους κατακτητές.
Στην εποχή του σοβιετικού ολοκληρωτισμού δοκιμάστηκε στο καμίνι του μαρτυρίου της πίστεως και βγήκε αλώβητη μπρος στους απηνείς διωγμούς και στην αθεϊστική προπαγάνδα. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του 2011 στην Γεωργία ζουν 3,8 εκατομμύρια κάτοικοι, από τους οποίους το 89% δήλωσαν Ορθόδοξοι Χριστιανοί. Οι άλλοι είναι ετερόδοξοι, αλλόθρησκοι και άθεοι. Μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού και την κήρυξη της ανεξαρτησίας της χώρας η μεγάλη φτώχεια του λαού είχε ως αποτέλεσμα την εντυπωσιακή αύξηση της εγκληματικότητας και της διαφθοράς, την έκρηξη της μετανάστευσης, με κάθε μέσον και τρόπο προς τις δυτικές χώρες και, από την άλλη, την εντατικοποίηση της δράσης των σεκτών, που θέλησαν να επωφεληθούν από τη φτώχεια του λαού. Αποτέλεσμα, σήμερα στη Γεωργία να υπάρχουν 18.000 περίπου Μάρτυρες του Ιεχωβά.
Στη Γεωργία ζούσαν πολλοί Έλληνες, στην πρωτεύουσα Τιφλίδα, αλλά κυρίως στην Κολχίδα, περιοχή που έχει παράλια στον Εύξεινο Πόντο και περιλαμβάνει την Αμπχαζία, με πρωτεύουσα και λιμάνι το Σοχούμι, την Αζαρία, με λιμάνι και πρωτεύουσα το Μπατούμι και την Ριζούντα της Τουρκίας. Η περιοχή έχει μακρά ελληνική παράδοση, από τον Ιάσονα και το χρυσόμαλλο δέρας έως τις ημέρες μας. Το 1920 σ’ αυτήν ζούσαν 50.000 Έλληνες. Όταν, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, αυξήθηκαν και έφτασαν έως και τις 250.000 και κινήθηκαν να συγκροτήσουν την εντός της ΕΣΣΔ Αυτόνομη Ελληνική Δημοκρατία της Κολχίδας, η Σταλινική ολοκληρωτική εξουσία έδρασε ανελέητα σε βάρος των Ελλήνων. Προέβη σε εθνοκάθαρση και όσοι γλύτωσαν τον θάνατο μετατοπίστηκαν σε χώρες της κεντρικής Ασίας… Κατά την απογραφή του 2011 στο Σοχούμι ζούν 645 Έλληνες.
Μετά την κατάρρευση του Σοβιετικού καθεστώτος, στις αρχές του 1990, ανακηρύχθηκαν ντε φάκτο ανεξάρτητες δημοκρατίες οι ντε γιούρε ανήκουσες στην Γεωργία περιοχές της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας. Και οι δύο αυτές ντε φάκτο δημοκρατίες είναι υπό την άμεση προστασία της Ρωσίας, η οποία είναι από τις ελάχιστες χώρες που τις έχουν αναγνωρίσει και με την οποία συνεργάζονται ως να είναι μέρος της. Η προσπάθεια γεωργιανών στρατιωτικών δυνάμεων να επαναπροσαρτήσουν, το 2008, τις περιοχές αυτές απέτυχε, λόγω της εμπλοκής στον πόλεμο ισχυρών ρωσικών ενόπλων δυνάμεων. Η Ρωσία στρατηγικά δεν επιθυμεί να χάσει τον έλεγχο των χωρών του Καυκάσου και, επομένως, της Γεωργίας. Οι φιλοδυτικές δυνάμεις που κυβερνούν τη χώρα μετά το 1990 και επιθυμούν την ένταξη της στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ έχουν αποτύχει, λόγω ανικανότητας, διεφθαρμένης διοίκησης και σπάταλης διαχείρισης και βεβαίως λόγω της πίεσης, που ασκεί με ποικίλους τρόπους, η Ρωσία.
Ο Πατριάρχης Γεωργίας Ηλίας Β΄, 85 ετών σήμερα, είναι πρόσωπο – σύμβολο για τους περισσότερους Γεωργιανούς. Εξελέγη το 1977, υπό πλήρη σοβιετική κυριαρχία και υπέστη, όπως όλος ο λαός του, πολλούς διωγμούς. Έχει ισχυρή προσωπικότητα και διεθνή ακτινοβολία, που ουδείς Γεωργιανός πολιτικός διαθέτει. Ως εκ τούτου πολλές φορές υποχρεώνεται από τα πράγματα να πάρει πρωτοβουλίες και να δράσει προς όφελος της χώρας του και στο πολιτικό επίπεδο. Παράδειγμα: Μετά τον πόλεμο της Γεωργίας με τη Ρωσία, του 2008, οι σχέσεις των δύο κυβερνήσεων ήσαν ιδιαίτερα τεταμένες. Ο Πατριάρχης Ηλίας πήρε την πρωτοβουλία και το 2013 μετέβη στη Μόσχα και συνάντησε τον Πρόεδρο Πούτιν. Η συζήτηση μαζί του ήταν θερμή. Είχε προηγηθεί και η συνάντηση με τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο και είχε προλειανθεί το έδαφος. Από τότε οι σχέσεις των δύο χωρών βελτιώθηκαν, έστω λίγο, έστω για λίγο…
Οι δύο εκκλησιαστικοί ηγέτες, σε μια σωστή εκ μέρους τους εκκλησιαστική – διπλωματική κίνηση, συμφώνησαν το Πατριαρχείο της Μόσχας να ακολουθήσει άλλη πολιτική από τη Ρωσική Πολιτεία και οι ντε φάκτο ανεξάρτητες δημοκρατίες της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας να παραμείνουν εκκλησιαστικά υπό το Πατριαρχείο της Γεωργίας. Σε ανταπόδοση ο Πατριάρχης Γεωργίας υποσχέθηκε να τηρεί θετική στάση στα ζητήματα, που αντιμετωπίζει η Ρωσική Εκκλησία. Αυτό φαίνεται στο τρέχον εκκλησιαστικό θέμα της Ουκρανίας. Στις 22 Ιουνίου του 2018 η Ιερά Σύνοδος του Πατριαρχείου της Γεωργίας έλαβε γνώση των γραμμάτων των Πατριαρχών Βαρθολομαίου και Κυρίλλου, καθώς και του Μητροπολίτου Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Ονουφρίου. Κατόπιν ευρείας συζήτησης και με την αρνητική ψήφο ενός Μητροπολίτου αποφάσισε να στηρίξει το υφιστάμενο κανονικό καθεστώς στην Ουκρανία και τον κανονικό Μητροπολίτη Ονούφριο.
Ο Πατριάρχης Ηλίας κρατάει ισορροπίες και στα εθνικά θέματα. Κοιτάζει να παραμείνουν χωρίς πολεμικές αντιπαραθέσεις οι σχέσεις με τη Μόσχα και θερμές με τις ΗΠΑ. Στις 15 Μαρτίου 2013 δέχθηκε τον αμερικανό πρέσβη στην Τιφλίδα Ιαν Κέλι και τον ενημέρωσε για τις υπηρεσίες, που έχει προσφέρει η Εκκλησία στον Γεωργιανό λαό, σώζοντάς του τη γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα, τις παραδόσεις του και βοηθώντας τον να αποκτήσει την εθνική του ανεξαρτησία και κυριαρχία. Στη συνέχεια του τόνισε ότι ο προσανατολισμός της χώρας του είναι ευρωπαϊκός – ευρωατλαντικός, αλλά, πρόσθεσε, ότι όλα χρειάζονται χρόνο και υπομονή. Όσον αφορά στη δύναμη που έχει η Ορθόδοξη Εκκλησία στη Γεωργία του σημείωσε ότι αυτή οφείλεται στον ίδιο το λαό, ο οποίος αισθάνεται ευγνωμοσύνη προς την Εκκλησία του, επειδή υπερασπίζεται τον πολιτισμό και τα καλώς εννοούμενα συμφέροντά του.
Επέμβαση του Πατριάρχου Ηλία σε εθνικό θέμα υπήρξε στο θέμα της επίσκεψης του ντε φάκτο (ρώσου) προέδρου της Νότιας Οσετίας Ανατόλι Μπιμπίλοφ στις πολιτικές αρχές και στον Πατριάρχη Ειρηναίο της Σερβίας. Κατά την επίσκεψη στο Πατριαρχικό Μέγαρο της προέδρου του Σερβικού Κοινοβουλίου κας Μάγιας Γκοΐκοβιτς, στις 26 Ιανουαρίου 2018, έλαβε από αυτήν τη διαβεβαίωση ότι δεν υπάρχει ντε φάκτο αναγνώριση της Νότιας Οσετίας από την Σερβία και πως η επίσκεψη χαρακτηρίστηκε από τη Σερβική κυβέρνηση και από το Σερβικό Πατριαρχείο άτυπη και ανεπίσημη. Η κα Γκοΐκοβιτς σημείωσε στον Πατριάρχη Γεωργίας ότι η Σερβία είναι ευαίσθητη σε ζητήματα κατοχής περιοχών από ξένες χώρες, αφού και η Σερβία αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα στο Κοσσυφοπέδιο και στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη.
Συχνές είναι και οι κοινωνικές παρεμβάσεις του Πατριάρχου Γεωργίας. Στις 5 Αυγούστου 2018 το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας αποφάσισε να επιτρέψει τη χρήση ινδικής καννάβεως για προσωπική χρήση. Ο κ. Ηλίας χαρακτήρισε «μεγάλο λάθος» την απόφαση και κατηγόρησε τους δικαστές, που τάχθηκαν υπέρ της χρήσης της καννάβεως, ότι υποχώρησαν στις πιέσεις, που τους ασκήθηκαν. Προ ολίγων ημερών και συγκεκριμένα στις 24 Αυγούστου 2018, ο Πατριάρχης λόγω της έως σήμερα τρικυμιώδους πολιτικής καταστάσεως στη χώρα του και εν όψει της αναθεωρήσεως του Συντάγματος της σημείωσε σε δήλωσή του: «Το Σύνταγμα πρέπει να υπηρετεί τους πολίτες και όχι τα Κόμματα». Και πρόσθεσε: « Όλοι μας πρέπει να μάθουμε να ζούμε μέσα στα πλαίσια του Συντάγματος».
Στα εσωτερικά εκκλησιαστικά πράγματα η Γεωργία έχει σημαντικό αριθμό ζηλωτών. Αυτοί δεν θέλουν οποιαδήποτε σχέση με τη Δύση και τα ήθη και τα έθιμά της. Υπάρχει και μία μερίδα θεολόγων που είναι υπέρ του ανοίγματος προς τη Δύση. Κείμενο δεκατριών από αυτούς κοινοποίησε το Οικουμενικό Πατριαρχείο στη Σύνοδο της Κρήτης, το 2016. Στο εν λόγω κείμενο οι συγκεκριμένοι θεολόγοι κατακρίνουν τους παραδοσιακούς κληρικούς και λαϊκούς της χώρας τους, ότι έχουν συγκροτήσει ομάδες «φουνταμενταλιστικές και υπερσυντηρητικές», που τις χαρακτηρίζουν «καταστροφικές». Αντίθετα το Πατριαρχείο και οι παραδοσιακοί κληρικοί, μοναχοί και λαϊκοί τονίζουν ότι αμύνονται στον οικουμενισμό, ο οποίος θα καταστρέψει το Ορθόδοξο ήθος στους πιστούς της χώρας τους.
Στη Σύνοδο της Κρήτης, όπως είναι γνωστό, δεν συμμετέσχε το Πατριαρχείο της Γεωργίας, για λόγους κανονικούς και μη τηρήσεως του Κανονισμού των προσυνοδικών διαδικασιών και της ίδιας της Συνόδου. Ήταν μαζί με τα Πατριαρχεία Αντιοχείας, Μόσχας και Βουλγαρίας, που απέσχον. (Σημ. Για το θέμα βλ. σχ. Γεωργίου Ν. Παπαθανασοπούλου «Η Σύνοδος στην Κρήτη – Εκκλησία-Προκαθήμενοι – Γεωπολιτική», Εκδ. «Τήνος», Αθήναι 2017, σελ. 126-129). Tο Πατριαρχείο της Γεωργίας παραιτήθηκε από μέλος του Παγκοσμίου Συμβουλίου των Εκκλησιών από το τέλος της δεκαετίας του 1990 και έχει γενικά επιφυλάξεις στους θεολογικούς διαλόγους με τους ετεροδόξους.
Με την Εκκλησία της Ελλάδος, το Πατριαρχείο της Γεωργίας παραδοσιακά έχει καλές σχέσεις. Οι σχέσεις αναπτύχθηκαν επί Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, με την βοήθεια, που προσέφερε η Εκκλησία της Ελλάδος, στη χειμαζόμενη Εκκλησία της Γεωργίας. Οι αδελφικές σχέσεις επισφραγίστηκαν όταν ο Πατριάρχης Ηλίας επισκέφθηκε επίσημα την Εκκλησία της Ελλάδος, όταν ο Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος με την περί αυτόν διευρυμένη Σύνοδο είχαν αποφασίσει την διακοπή της κοινωνίας με τον Μακαριστό Αρχιεπίσκοπο. Προσφάτως ο κ. Ηλίας, σε επιστολή του προς τον Αρχιεπίσκοπο κ. Ιερώνυμο, εξέφρασε τη βαθιά του θλίψη για τα θύματα των καταστροφικών πυρκαγιών στην Αττική. Επίσης η Εκκλησία της Γεωργίας έχει άριστες σχέσεις με την Εκκλησία της Κύπρου. Το 2017 ο Πατριάρχης Ηλίας κατήγγειλε την Τουρκία, διότι στα κατεχόμενα εδάφη της Κύπρου καταστρέφει, ή αφήνει να καταστραφούν Ορθόδοξοι Ναοί και Μονές, μεγάλης πολιτισμικής αξίας και που είναι συνδεδεμένοι με την Παράδοση και την Πίστη του Κυπριακού Ελληνισμού.
Όπως προηγουμένως γράφτηκε ο Πατριάρχης Γεωργίας είναι 85 ετών και τον περασμένο Ιούλιο ανησύχησε το Γεωργιανό λαό μια αιφνίδια αδιαθεσία του. Οι γιατροί – θεράποντές του πάντως ήσαν καθησυχαστικοί. Όμως η ηλικία είναι δεδομένη και τον Νοέμβριο του 2017 ο Πατριάρχης Γεωργίας όρισε «σύνθρονό» του τον μητροπολίτη Σενάκι Σίο (Μουτζίρι), ο οποίος θεωρείται ικανός και πνευματικός κληρικός. «Σύνθρονος» σημαίνει ότι ο εν λόγω Μητροπολίτης μπορεί να εκπροσωπεί παντού τον Πατριάρχη και όταν απουσιάζει να παίρνει αποφάσεις. Το ότι είναι «σύνθρονος» μπορεί να δίνει στον Μητροπολίτη Σίο ένα προβάδισμα έναντι των άλλων Μητροπολιτών για τον Πατριαρχικό θρόνο, όμως δεν τον έχει εξασφαλίσει.
Με το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης οι σχέσεις του Πατριαρχείου Γεωργίας είναι τυπικές και στα θέματα των διαλόγων και των ανοιγμάτων του προς τη Δύση είναι αρνητικές. Το Πατριαρχείο της Γεωργίας επιδιώκει να λάβει την πέμπτη θέση στα Δίπτυχα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, διότι Αυτοκέφαλη φέρεται ότι αναδείχθηκε το 484. Το εγχείρημά της δεν είναι καθόλου εύκολο. Υπενθυμίζεται ότι πέμπτο στη σειρά των πρεσβείων και μετά τα τέσσερα πρεσβυγενή Πατριαρχεία είναι το Πατριαρχείο της Μόσχας.
Ως προς τις σχέσεις του Πατριαρχείου Γεωργίας με τους ετεροδόξους, αυτές είναι σε νεκρό σημείο. Σημειώνεται ότι, μετά από πολλές συζητήσεις και ενστάσεις εκ μέρους του Πατριαρχείου της Γεωργίας και τελικά με κρατική παρέμβαση, ο Πάπας Φραγκίσκος επισκέφθηκε τη Γεωργία και είχε συνάντηση με τον Πατριάρχη Ηλία. Σημειώνεται ότι η εν λόγω επίσκεψη προκάλεσε πολλές απορίες, αφού στη Γεωργία Ρωμαιοκαθολικοί ουσιαστικά δεν υπάρχουν. Κατά την τελευταία απογραφή είναι κάτω του 0,5% του συνολικού πληθυσμού. Όμως το Βατικανό επέμεινε στην επίσκεψη, αφού ανεξαρτήτως αριθμού πιστών, επιδιώκει ο Πάπας να εμφανίζεται ως ο παγκόσμιος ηγέτης όλων των χριστιανών.-
Ι΄ΜΕΡΟΣ
Εκκλησία της Κύπρου
Η Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία του Ελληνισμού της Μεγαλονήσου Κύπρου είναι επίσης μια μαρτυρική Εκκλησία.
Διαπέρασε επί πολλούς αιώνες από το καμίνι των βασάνων της Φραγκοκρατίας (1192-1571), της Τουρκοκρατίας (1571-1878) και της Αγγλοκρατίας (1878-1960) και πέτυχε ένα θαύμα, να διαφυλάξει την Πίστη των Ελλήνων της Κύπρου και να διαφυλάξει ακέραιη την εθνική τους συνείδηση. Αθάνατα σύμβολα αυτής της αντίστασης είναι οι εθνομάρτυρες.
Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας σύμβολα της εθνικής αντίστασης είναι οι δεκατρείς μοναχοί μάρτυρες της Μονής της Καντάρας. Οι μοναχοί επειδή έμειναν πιστοί στην Ορθόδοξη Πίστη τους φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν απάνθρωπα και το 1231 οι ρωμαιοκαθολικοί Φράγκοι κατακτητές τους έκαψαν ζωντανούς.
Σύμβολο αντίστασης στην Τουρκοκρατία είναι ο Λευκωσιάτης συνεργάτης του Ρήγα Βελεστινλή Ιωάννης Καρατζάς. Μαζί πάλαιψαν για την ελευθερία του Ελληνισμού και μαζί τους εκτέλεσαν, με απάνθρωπο τρόπο, στο Βελιγράδι οι Τούρκοι, τον Ιούνιο του 1798. Σύμβολα αντίστασης και εθνικής αυτογνωσίας και οι μυημένοι Φιλικοί που τους εκτέλεσαν οι Τούρκοι το 1821, ο μάρτυρας Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός και μαζί του οι άλλοι Μητροπολίτες οι συνολικά 486 πρόκριτοι του νησιού, κληρικοί και λαϊκοί,.
Σύμβολα αντίστασης στην Αγγλοκρατία οι νέοι στην ηλικία εθνομάρτυρες, που με βαθιά Πίστη στον Θεό και στην Πατρίδα αγωνίστηκαν για την Ένωση της Κύπρου με την μητέρα Ελλάδα. Από τους Καραολή και Δημητρίου έως τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη.
Παρά την πολλών αιώνων σκλαβιά τους και τα βάσανα που υφίσταντο οι Κύπριοι αισθάνονταν αναπόσπαστο μέρος του Ελληνισμού. Αυτός ήταν ο λόγος που σε όλους τους αγώνες του Έθνους αγωνίστηκαν ως εθελοντές. Στο Δραγατσάνι, στις μάχες της Τριπολιτσάς και του Μεσολογγίου, στην Κρητική Επανάσταση, στον Μακεδονικό Αγώνα, στους Βαλκανικούς Πολέμους, στη Μικρασιατική Εκστρατεία, στο Έπος του 1940, παντού ήσαν παρόντες οι Έλληνες της Κύπρου. Οι διωγμοί και οι επιχειρήσεις Φράγκων, Οθωμανών και Άγγλων να ξεριζώσουν την ελληνική ψυχή των Κυπρίων απέτυχαν. Πρωταγωνίστρια στην ήττα τους η Ελληνική Ορθόδοξη Κυπριακή Εκκλησία.
Η Εκκλησία της Κύπρου είναι δέκατη στη σειρά των Διπτύχων, παρά το ότι θα έπρεπε να είναι στην πέμπτη θέση, μετά τα τέσσερα πρεσβυγενή Πατριαρχεία: Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων. Σήμερα είναι μετά τα εννέα Πατριαρχεία. Η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος της Εφέσου (431) αναγνώρισε και επικύρωσε το Αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Κύπρου. Αυτό μπορεί να πέρασε πολλές αμφισβητήσεις από τα Πατριαρχεία Αντιοχείας και Κωνσταντινουπόλεως, αλλά υπερίσχυσε όλων αυτών των αμφισβητήσεων.
Σήμερα η Κύπρος είναι ανεξάρτητο κράτος, μέλος του ΟΗΕ, της ΕΕ και της ΟΝΕ. Βεβαίως είναι ένα πληγωμένο κράτος, αφού η κυριαρχία του περιορίζεται βιαίως από την Τουρκία, που μετά την στρατιωτική εισβολή των στρατευμάτων της παρανόμως κατέχει το 36,5% του εδάφους του, και από την Αγγλία που επίσης κατέχει σημαντικό μέρος του εδάφους του, κατάλοιπο της αποικιοκρατικής πολιτικής της και σύμπτωμα της με εμμονή συντηρούμενης από αυτήν φαντασιακής βρετανικής αυτοκρατορίας. Είναι λυπηρό ότι ενώ η ΕΕ αναγνωρίζει ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει την πλήρη κυριαρχία σε όλο το έδαφος της Μεγαλονήσου ουδέν πρακτικό πράττει για να υλοποιηθεί αυτή η συμφωνία. Στις Βρυξέλλες κυριαρχεί η πολιτική αντίληψη να μην θίγονται τα κακώς κείμενα και ότι δεν χρειάζονται αντιπαραθέσεις με την Τουρκία. Με την άνεση του ισχυροτέρου και την απάθεια της ΕΕ, του ΟΗΕ και του ΝΑΤΟ η Τουρκία εποικίζει τα κατεχόμενα και αλλοιώνει τον πληθυσμό της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τριάντα περίπου χρόνια από την πτώση του τείχους του Βερολίνου η Λευκωσία είναι η μόνη πρωτεύουσα στον Κόσμο, που παραμένει χωρισμένη…
Λόγω του εμπερίστατου του κυπριακού Ελληνισμού η Εκκλησία του εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό παράγοντα στη διατήρηση της ταυτότητάς του. Όμως η Εκκλησία έχει σοβαρές δυσκολίες στην επιτέλεση του έργου Της. Τα τουρκικά στρατεύματα, με την παράνομη εισβολή τους στην Κυπριακή Δημοκρατία και την εθνοκάθαρση που ενήργησαν υποχρέωσαν άνω των 200.000 Ελληνοκυπρίων να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και τις εκκλησίες τους και να καταφύγουν στα ελεύθερα εδάφη, να γίνουν πρόσφυγες στην ίδια την πατρίδα τους. Μόρφου, Κερύνεια και Αμμόχωστος είναι από το 1974 κατεχόμενες πόλεις. Αποτέλεσμα είναι οι Μητροπολίτες, οι ιερείς και οι μοναχοί των κατεχομένων εδαφών να μην μπορούν να τελέσουν τα καθήκοντα τους, να μην μπορούν να πάνε στις εκκλησιές και στα μοναστήρια τους και να προσπαθούν να έχουν κοντά τους το ποίμνιό τους στα ελεύθερα εδάφη, κάτι καθόλου εύκολο, λόγω της διασποράς αυτού του ποιμνίου σε διάφορες περιοχές.
Οι Μονές που κατέλαβαν οι Τούρκοι είναι συνδεδεμένες με την ιστορία και την παράδοση των Ελλήνων της Κύπρου. Ανάμεσά τους η Μονή του Αγίου Βαρνάβα, προστάτη της Εκκλησίας της Κύπρου. Η Μονή λεηλατήθηκε, οι μοναχοί, που ζούσαν εκεί, απελάθηκαν και η πρόσβαση σ’ Αυτήν είναι ιδιαίτερα δύσκολη και όσοι την επισκέπτονται είναι υπό παρακολούθηση. Η Μονή του Αποστόλου Ανδρέα, στην Καρπασία, ήταν μέγα προσκύνημα για τους Ελληνοκυπρίους. Υπό δύσκολες συνθήκες στη μνήμη του τελείται εκεί η Θεία Λειτουργία. Η Μονή του Κυπρίου Αγίου Σπυρίδωνα, βρίσκεται στη θέση της Αρχαίας Τριμυθούντας. Και εκεί οι συνθήκες είναι δύσκολες για τον χριστιανό επισκέπτη.
Γενικά οι Τούρκοι, από την εισβολή και μετά, εργάζονται εντατικά να αλλοιώσουν την Ορθόδοξη και Ελληνική φυσιογνωμία των κατεχομένων εδαφών στη Μεγαλόνησο. Αυτό γίνεται με τους βανδαλισμούς, τις λεηλασίες ναών και μονών, τις κλοπές μεγάλης αξίας ιερών αντικειμένων και μετατροπές ναών σε μπαρ και σε καταστήματα άλλων χρήσεων. Γνωστή είναι η υπόθεση των αριστουργηματικών ψηφιδωτών της Παναγίας Κανακαριάς, που ανάγονται στην εποχή του Αυτοκράτορα Ιουστινιανού του Α΄. Αυτά το 1988 βρέθηκαν στην κατοχή της Αμερικανίδας εμπόρου έργων τέχνης Peg Goldberg. Επίσης στο Κολέγιο Τέχνης Καζανάβα της Ιαπωνίας βρέθηκαν τα βημόθυρα της εκκλησίας του Αγίου Αναστασίου του χωριού Περιστερώνας Αμμοχώστου. Εκατοντάδες είναι οι ανάλογες περιπτώσεις και τεράστιες οι προσπάθειες της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Κυπριακής Εκκλησίας να ανακαλύψουν τα λεηλατηθέντα, συληθέντα και κλαπέντα ιερά αντικείμενα και να τα φέρουν στην Κύπρο.
Οι σχέσεις της Εκκλησίας της Κύπρου με την Πολιτεία ήσαν καλές έως τις προεδρίες των Προέδρων Χριστόφια και Αναστασιάδη. Αυτοί προσπάθησαν και προσπαθούν να μετατρέψουν σε τυπικές τις αδελφικές σχέσεις της Πολιτείας με την Εκκλησία. Σημειώνεται ότι η Εκκλησία ουδεμία οικονομική εξάρτηση έχει από την Πολιτεία. Η μόνη που υπάρχει είναι αυτή που καθιέρωσε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ως πρόεδρος της Δημοκρατίας, το 1971. Τότε η Εκκλησία παραχώρησε στο κράτος μια τεράστια σε αξία ακίνητη περιουσία και, σε αντάλλαγμα, το κράτος έδωσε ένα επίδομα στους ιερείς της υπαίθρου, ίσο προς το μισό του μισθού του πρωτοδιοριζόμενου δασκάλου. Αυτά σήμερα είναι 673 Ευρώ και το παίρνουν 650 ιερείς, που λειτουργούν σε ναούς οικισμών, χωρίων και κωμοπόλεων.
Στα ηθικά ζητήματα η κυβέρνηση του Προέδρου Αναστασιάδη ακολουθεί την γραμμή της ελληνικής κυβέρνησης Τσίπρα – Καμμένου. Έτσι, μεταξύ των άλλων, προσεχώς θα φέρει προς ψήφιση το Ν/Σ περί της επιλογής και αλλαγής φύλου. Ήδη έχει γίνει Νόμος το συμβόλαιο συμβίωσης ομοφύλων. Επίσης πέρασε Νόμος, με τον οποίο διευκολύνονται οι εκτρώσεις. Η Εκκλησία αντέδρασε έντονα στα ψηφισθέντα Νομοσχέδια, αλλά, προφανώς, η ισχύς των λόμπις των ομοφυλοφίλων και των οπαδών της παγκοσμιοποίησης είναι μεγαλύτερη της συνείδησης, της εθνικής παράδοσης και της χριστιανικής ηθικής των Ελληνοκυπρίων βουλευτών που υπερψήφισαν τα εν λόγω Νομοσχέδια.
Στο Εθνικό θέμα ο Πρόεδρος Αναστασιάδης έχει κατά βάση την ίδια πολιτική γραμμή με τον τέως Πρόεδρο Χριστόφια. Φαίνεται πάντως ότι ο σημερινός Πρόεδρος, παρά το ότι ήταν υπέρ του σχεδίου Ανάν, σήμερα έχει τις αναστολές του σε μια άδικη για τους Έλληνες της Κύπρου συμφωνία, όταν μάλιστα γνωρίζει ότι η μεγάλη μερίδα των ψηφοφόρων του είναι μαζί με την ποιμαίνουσα Εκκλησία τους και δεν θέλουν λύση, που να υποθηκεύει το μέλλον το δικό τους και γενικότερα του Ελληνισμού.
Στις διορθόδοξες σχέσεις η Εκκλησία της Κύπρου είναι πολύ δραστήρια. Διατηρεί καλές σχέσεις με όλες τις τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες. Με το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως είναι αδελφικές οι σχέσεις και γενικά η Εκκλησία της Κύπρου ακολουθεί τη γραμμή Του. Μόνη εξαίρεση το Ουκρανικό. Το ότι η Εκκλησία της Κύπρου υποφέρει με το να μην έχει ελεύθερη πρόσβαση στους κατεχόμενους ναούς και μονές και ιδιαίτερα στη Μονή του ιδρυτού Της Αποστόλου Βαρνάβα, την έχει ευαισθητοποιήσει θετικά προς το Πατριαρχείο της Μόσχας, με την ιδέα ότι με το να κηρυχθεί το Αυτοκέφαλο στην Ουκρανία η πολιτική ηγεσία της θα αποκόψει τους πιστούς της Εκκλησίας της Ρωσίας από το μοναδικό προσκύνημα και την κοιτίδα της Πίστης τους, στο Κίεβο.
Στο Πατριαρχείο της Αντιόχειας και προσωπικά στον Πατριάρχη Ιωάννη προσφέρεται κάθε δυνατή βοήθεια. Το Πατριαρχείο των Ιεροσολύμων διατηρεί Έξαρχο στην Κύπρο. Η Εκκλησία της Κύπρου δίδει γενναία βοήθεια στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας για την Ιεραποστολή και για την θεολογική μόρφωση των γηγενών ιερέων. Παρά την, κατά τα τελευταία χρόνια, εσωστρέφεια της Εκκλησίας της Ελλάδος η Εκκλησία της Κύπρου διατηρεί αδελφικές σχέσεις μαζί της. Αδελφικές είναι οι σχέσεις της και με την Εκκλησία της Αλβανίας. Ο Πατριάρχης Ρωσίας έχει εκτιμήσει τη στάση της Εκκλησίας της Κύπρου στο Ουκρανικό ζήτημα και αυτή η εκτίμηση δεν φαίνεται ότι θα μείνει χωρίς ανταπόκριση. Με την Εκκλησία της Πολωνίας οι σχέσεις είναι άριστες και πάντοτε η Εκκλησία της Κύπρου είναι έτοιμη να βοηθήσει σε ό, τι της ζητηθεί. Το ίδιο ισχύει και με την Εκκλησία της Τσεχίας – Σλοβακίας. Το ίδιο και με το Πατριαρχείο Γεωργίας. Με τα Πατριαρχεία Σερβίας, Ρουμανίας και Βουλγαρίας ακολουθείται η γραμμή των θερμών σχέσεων, αλλά και της προστασίας των Κανόνων της Εκκλησίας.
Η Εκκλησία της Κύπρου ίδρυσε και διατηρεί Γραφείο παρά τη Ευρωπαϊκή Ενώσει. Στις διαχριστιανικές σχέσεις ακολουθεί το Φανάρι, με κάποιες επιφυλάξεις στα ανοίγματα Του στο ΠΣΕ και στο Βατικανό. Τα προβλήματα που υπήρχαν στη λειτουργία της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Κύπρου έκαμαν τον σημερινό Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο να προτείνει και η Ιερά Σύνοδος Της να δεχθεί να αυξηθούν οι Μητροπόλεις και οι Επισκοπές και έτσι οι μετέχοντες της Συνόδου αρχιερείς να είναι σε τόσον αριθμό, ώστε να μην απαιτείται μείζων Σύνοδος για να επιλυθεί εσωτερικό ζήτημα, που μπορεί να προκύψει. Επίσης άλλαξε τον τρόπο εκλογής των Αρχιερέων και του Αρχιεπισκόπου, που προκαλούσε γηπεδική νοοτροπία στον πιστό λαό, και κοσμικού τύπου προεκλογική εκστρατεία από τους υποψηφίους. Σημειώνεται ότι από της εκλογής του έως σήμερα ο σημερινός Αρχιεπίσκοπος χειρίζεται με σωφροσύνη, με εκκλησιαστικό φρόνημα και με εθνική γενναιότητα όλα τα σοβαρά θέματα, που ανεφύησαν και αναφύονται.-
ΙΑ΄ΜΕΡΟΣ
Εκκλησία της Ελλάδος
Η Εκκλησία της Ελλάδος είναι μία ακόμη μαρτυρική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Κληρικοί Της και πιστά μέλη της ήσαν οι πρωτοπόροι στην Επανάσταση του 1821. Πάντα μένει στη μνήμη μου ο λόγος Τούρκου καθηγητού Πανεπιστημίου σε διεθνές συνέδριο, στη Λευκωσία. Με πικρία, που δεν την έκρυψε, σημείωσε πως οι Έλληνες είναι τυχεροί που έχουν κλήρο προοδευτικό και μπροστάρη στους αγώνες τους, σε αντίθεση, όπως είπε, με τους οπισθοδρομικούς θρησκευτικούς ηγέτες της Τουρκίας και γενικά του Ισλάμ.
Η Εκκλησία της Ελλάδος το 2018 διέρχεται μια από τις δυσχερέστερες περιόδους της 168ης ιστορίας Της τόσο με την ελληνική κυβέρνηση, όσο και με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Οι σχέσεις Της με την Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ – Παπακώστα διέρχονται μια κρίσιμη φάση. Το σημείο της ομιλίας του Αλ. Τσίπρα στην Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, ότι από τον Οκτώβριο και στο πλαίσιο της αναθεώρησης του Συντάγματος θα προχωρήσει «στον εξορθολογισμό των σχέσεων και τους διακριτούς ρόλους Εκκλησίας και Κράτους» προκάλεσαν ανησυχία στον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο. Αυτό γιατί σε σχέση με αυτά που παλαιότερα είχε συζητήσει με τον κ. Τσίπρα διαπίστωσε μια στροφή του στη Θεσσαλονίκη.
Όταν επήλθε η κρίση στις σχέσεις του κ. Ιερωνύμου με τον κ. Νίκο Φίλη, που είχε ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση του δεύτερου από το Υπουργείο Παιδείας, τότε τα ΜΜΕ έγραψαν ότι ο Αρχιεπίσκοπος έχει προσωπική σχέση με τον Πρωθυπουργό και κατά κάποιο τρόπο τον επηρεάζει. Προφανώς όχι πνευματικά, αφού τότε αυτή η σχέση έρχεται σε αντίθεση με το «πιστεύω» του Αλ. Τσίπρα, την προσωπική του ζωή και τα όσα προωθεί στην ελληνική κοινωνία. Επίσης φαίνεται ότι ο κ. Ιερώνυμος δεν τον επηρεάζει και στα θέματα του Υπουργείου Παιδείας, που αφορούν το πλήρωμα της Εκκλησίας. Ο μετά τον Νικ. Φίλη Υπουργός Κώστας Γαβρόγλου συνεχίζει και επαυξάνει τα σχέδια του προκατόχου του στο μάθημα των Θρησκευτικών και στα άλλα μαθήματα της κλασσικής Παιδείας και της Ιστορίας. Μετά τη ΔΕΘ φαίνεται ότι δεν επηρεάζει τον Αλ. Τσίπρα ούτε στο θέμα της σχέσης Εκκλησίας – Πολιτείας, όπου είναι άγνωστες ακόμα οι βουλές του πρωθυπουργού….
Ο κ. Ιερώνυμος και η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος πιθανόν να κληθεί να λάβει θέση και να δώσει τον πνευματικό αγώνα της σε τυχόν πρόταση να αλλάξει το Άρθρο 3 του Συντάγματος, να αλλάξει η νομική υπόσταση της Εκκλησίας ( από ΝΠΔΔ σε ΝΠΙΔ), να παύσει η ιστορικά και ηθικά κατοχυρωμένη συναλληλία και οι «διακριτοί ρόλοι» να σημαίνουν πλήρη περιθωριοποίηση της Εκκλησίας από την κοινωνία. Δεν αποκλείεται να τεθεί και θέμα μισθοδοσίας του κλήρου, που είχε δοθεί σε ανταπόδοση της υποχρεωτικής παραχώρησης του μεγαλύτερου μέρους της εκκλησιαστικής περιουσίας στο Κράτος.
Σε ορισμένα διοικητικά ζητήματα, όπως η απογραφή του προσωπικού της Εκκλησίας και η αλλαγή του νομικού καθεστώτος που διέπει τα Ιερά Ησυχαστήρια, η κυβέρνηση ικανοποίησε αιτήματα του κ. Ιερωνύμου, όπως ο Αλ. Τσίπρας του έκαμε το χατήρι να διορίσει τον κ. Δήμτσα Διοικητή του Αγίου Όρους, παραβλέποντας την αξιοκρατία και το εθιμικό καθεστώς, της συνεννόησης και της συναίνεσης του Φαναρίου. Όμως αυτά είναι ψιχία μπρος στα όσα έχουν διαπραχθεί σε βάρος του ποιμνίου της Ελλαδικής Εκκλησίας. Ως προς την ελάχιστη εκκλησιαστική περιουσία που έχει απομείνει και παρά τις προσπάθειες του κ. Ιερωνύμου, από της αναρρήσεώς του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο, να συνεργασθεί με τις μετά το 2008 κυβερνήσεις για την κατοχύρωση και αξιοποίησή της, ελάχιστα η Εκκλησία έχει επιτύχει. Επιτροπές συγκροτούνται, αποτελέσματα όμως δεν υπάρχουν, ενώ κράτος, τοπική αυτοδιοίκηση και ιδιώτες καταπατούν και ιδιοποιούνται τα εκκλησιαστικά ακίνητα…
Το σοβαρότερο ποιμαντικό ζήτημα, που αντιμετωπίζει η Εκκλησία είναι η αποχριστιανοποίηση της κοινωνίας. Η Ελλάδα γνωρίζει πρωτόφαντα γεγονότα. Η κυβέρνηση προχωρεί με γοργά βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση υπό την αδιαφορία της πλειονοψηφίας του λαού. Πρωθυπουργοί, Υπουργοί και Βουλευτές πλέον δεν ορκίζονται στο Ευαγγέλιο, δείχνοντας φανερά την αθεΐα τους. Το οικογενειακό δίκαιο έχει αλλοιωθεί, αφού υπάρχει μια ολομέτωπη επίθεση στον θεσμό της οικογένειας. Οι διευκολύνσεις στους εφήμερους δεσμούς, με τα συμφωνητικά συμβίωσης, η επέκταση των συμφωνητικών και σε ομόφυλα ζευγάρια, η προσπάθεια οι ομόφυλοι να υιοθετούν και παιδιά, με την ιδέα ότι το ομόφυλο ζευγάρι είναι ίσης βιολογικής και ηθικής αξίας με το φυσικό ζευγάρι, οι «έμφυλες ταυτότητες», που 15 ετών παιδί μπορεί να αποφασίζει για το φύλο του…. Τα θρησκευτικά πλέον κατάντησαν ένα διεθνιστικό πολυθρησκευτικό και πολυπολιτισμικό μάθημα, που θα μπορούσαν οι εμπνευστές του να το στείλουν να διδάσκεται επίσης στους ανιμιστές της Τανζανίας ή στους αντβεντιστές των ΗΠΑ. Με κάθε δηλαδή τρόπο προωθείται η ιδεολογία του Ιδρύματος Σόρος για κατάργηση εθνικών συνόρων, θρησκειών, γλωσσών, ιστοριών, αξιών, ιδιοπροσωπιών, και για προώθηση της παγκόσμιας ενιαίας ανθρώπινης αντίληψης και της μίας κυβέρνησης, που θα την κατευθύνει.
Στα εθνικά θέματα η Εκκλησία αντιμετωπίζει την επισημοποίηση της φαλκίδευσης της ιστορικής αλήθειας στη Μακεδονία, με τη συμφωνία των Πρεσπών. Οι σημερινοί Μητροπολίτες στη Μακεδονία καλούνται να μιμηθούν το παράδειγμα του εθνομάρτυρος Μητροπολίτου Γρεβενών Αιμιλιανού και του Μητροπολίτου Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη και να υπερασπιστούν την αλήθεια και το ποίμνιό τους, έναντι των σχεδίων της ελληνικής κυβέρνησης, των Σκοπιανών, του ξένου παράγοντα και του Φαναρίου.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου και στη Σύναξη των Αρχιερέων στην Κωνσταντινούπολη συζητήθηκε το θέμα της σχισματικής Εκκλησίας των Σκοπίων. Ο Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος κάλεσε τους Μητροπολίτες της Μακεδονίας να εκφράσουν την άποψή τους για την σχισματική Εκκλησία. Όλοι τους δεν έθεσαν το ζήτημα ότι η σχισματική Εκκλησία του γειτονικού κράτους είναι υπό την εκκλησιαστική δικαιοδοσία του Πατριαρχείου της Σερβίας, το οποίο έχει εκλέξει εκεί κανονικό Αρχιεπίσκοπο και διαθέτει κανονικούς Αρχιερείς, ιερείς, μοναχούς και μοναχές. Αυτό θεώρησαν ότι δεν είναι δικό τους ζήτημα και ας το λύσει ο κ. Βαρθολομαίος με τη Σερβική Εκκλησία. Ήσαν όμως όλοι απόλυτοι, ότι σε περίπτωση που ανακηρυχθεί από το Φανάρι Αυτοκέφαλη η Εκκλησία των σχισματικών δεν θα πρέπει να πάρει το όνομα «Μακεδονική Εκκλησία». Ο Πατριάρχης τους είπε ότι είναι αποφασισμένος, όπως στην Ουκρανία, να προχωρήσει στην αυτοκεφαλία της Εκκλησίας των Σκοπίων χωρίς αυτή να έχει το όνομα «Εκκλησία της Μακεδονίας», ή «Αρχιεπισκοπή Αχριδών και πάσης Μακεδονίας»…. Όμως οι Μητροπολίτες της Μακεδονίας αμφιβάλλουν αν οι Σκοπιανοί σχισματικοί Αρχιερείς θα τηρήσουν τα όσα θα συμφωνηθούν….
Η στάση του κ. Ιερώνυμου στο εθνικό θέμα είναι υποτονική. Προσωπικά ελάχιστα εξετέθη και για τη στάση του πήρε τα εύσημα της κυβέρνησης και των ΜΜΕ, που την στηρίζουν. Σημειώνεται η πρόσφατη αποκάλυψη του wikileaks, ότι η αμερικανική πρεσβεία σε απόρρητο τηλεγράφημά της, μετά την επιστροφή του Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου από τις ΗΠΑ και την εκεί αποτυχημένη μεταμόσχευση ήπατος, εξέφρασε την άποψη ότι «η επιλογή ενός διαδόχου του κατά πάσα πιθανότητα θα επηρεάσει τη συζήτηση θεμάτων πολιτικής και κυρίως το Μακεδονικό ζήτημα του ονόματος». Έως την ώρα που γράφονται οι γραμμές αυτές το συγκεκριμένο κείμενο δεν έχει διαψευστεί.
Σοβαρό πρόβλημα για την Εκκλησία της Ελλάδος και αιτία της ελάχιστης αντίδρασής της στην επιχειρούμενη με εντατικούς ρυθμούς αποχριστιανοποίηση της ελληνικής κοινωνίας είναι η έλλειψη ιεραποστολικού ζήλου και παρρησίας λόγου από πολλούς Αρχιερείς και ιερείς. Έχει χαθεί για την Εκκλησία η νεολαία. Έχει χαθεί η γνωριμία με τα νέα ζευγάρια και η συζήτηση με αυτά περί γάμου και οικογένειας. Έχει χαθεί η επαφή, η έξοδος προς τα νιάτα. Οι μεμονωμένες προσπάθειες αρχιερέων και ιερέων είναι σταγόνα στον ωκεανό. Είναι πάντως εστίες πνευματικής αντίστασης, κάτι το παρήγορο.
Στη σημερινή παρακμή της κοινωνίας είναι πρόκληση και σκάνδαλο Αρχιερείς να αδιαφορούν για το ποίμνιό τους. Είναι πρόκληση να εμφανίζονται αποκλειστικά και συχνότατα σε αρχιερατικά συλλείτουργα, να διαφημίζονται κυρίως για τις γεωργικές τους επιδόσεις, να συζητούνται για τα πολυτελή άμφιά τους, να θεωρούν ότι επιτελούν το ποιμαντικό έργο τους με το να εκδίδουν κάποιες ανούσιες εγκυκλίους μέσα στο χρόνο και άλλοι να προσκολλώνται στην ανάγνωση του Τύπου και στην ανάπτυξη των δημοσίων σχέσεων τους. Πέραν των άλλων υπολειτουργούν οι παραγωγικές σχολές για ιερείς β΄ κατηγορίας, που επανδρώνουν τις με πολλά κενά ιερέων κωμοπόλεις και τα χωριά.
Υπάρχουν στην Εκκλησία της Ελλάδος έντεκα Αρχιερείς, 80 ετών. Φυσικά έχουν τις δυσκολίες τους στη διαποίμανση του λαού. Ο Αρχιεπίσκοπος πρότεινε στη Σύνοδο να μεταβούν σε δύο από αυτούς Έξαρχοι (Σημ. Δεν είναι μόνο το Πατριαρχείο που στέλνει Εξάρχους..) και να συζητήσουν μαζί τους την παραίτησή τους. Η πρόταση δεν εγκρίθηκε από την ΔΙΣ, ως μη σωστή συμπεριφορά προς πολιούς Ιεράρχες και ως μη συμβατή με τον Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος και τους Ιερούς Κανόνες.
Ευκολότερα προβάλλεται στην κοινή γνώμη η Εκκλησία της Ελλάδος με το σημαντικό, είναι η αλήθεια, κοινωνικό της έργο. Πρόκειται περί υπαρκτού κινδύνου να καταντήσει η Εκκλησία κοινωνική υπηρεσία του κράτους και απλώς να συμπληρώνει τα πολλά κενά του στην κοινωνική πρόνοια… Ο κύριος σκοπός της Εκκλησίας δεν είναι να καταστεί το συμπλήρωμα του κράτους και να δείχνει καλό πρόσωπο στην κοινωνία, όπως τα πολλά φιλανθρωπικά ιδρύματα, αλλά η σωτηρία του ανθρώπου και βεβαίως, στο πλαίσιο αυτό, η έμπρακτη αγάπη στον συνάνθρωπο. Η Εκκλησία έχει καταντήσει να μην έχει μαρτυρία ζωής, αλλά μόνο φροντίδα για το κοινωνικό πρόσωπό της και μάλιστα αυτή η φροντίδα γίνεται τυποποιημένα, μέσω ΜΚΟ και ιδιωτικών επιχορηγήσεων….
Η Εκκλησία της Ελλάδος ανέπτυξε τις Ανώτατες Εκκλησιαστικές Σχολές, βλέποντας την υποβάθμιση των θεολογικών σχολών. Είναι λυπηρό ότι οι θεολογικές σχολές δεν έχουν σχεδόν καμία συνεργασία με την Εκκλησία και ακολουθούν έναν δρόμο νοησιαρχικό, σχολαστικό και μακράν της Ορθόδοξης πνευματικότητας.
Στις διορθόδοξες σχέσεις η Εκκλησία της Ελλάδος αντιμετωπίζει σφοδρή εκκλησιαστική επίθεση από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης και προσωπικά από τον Προκαθήμενό του κ. Βαρθολομαίο. Στο 2018 η Αρχιεπισκοπή Αθηνών βρίσκεται στα πολιτικά δικαστήρια με το Φανάρι, γιατί θέλησε αντικανονικά να αποκτήσει ναό με τον πέριξ αυτού χώρο μέσα στην εκκλησιαστική δικαιοδοσία της Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Επίσης χωρίς να ερωτήσει, κατά τους Ιερούς Κανόνες, τον κυρίαρχο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος διοργάνωσε εντός του 2018 «οικολογικό συνέδριο» στην Ελληνική πρωτεύουσα και στα τουριστικά νησιά του Αργοσαρωνικού…
Ο κ. Βαρθολομαίος προκάλεσε και πάλι ενόχληση στον Αρχιεπίσκοπο και σε Αρχιερείς της Εκκλησίας της Ελλάδος, με το να προσκαλέσει στη Σύναξη των Αρχιερέων του Οικουμενικού Θρόνου ( 1-3 Σεπτεμβρίου 2018) και τους Αρχιερείς των «Νέων Χωρών» της Εκκλησίας της Ελλάδος. Βασικός Κανόνας της Εκκλησίας είναι ότι οι Αρχιερείς δεν μπορούν να μετέχουν σε δύο Ιεραρχίες. Αφού οι Αρχιερείς των «Νέων Χωρών» ανήκουν, συνεδριάζουν και εκλέγονται από την Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος είναι απολύτως αντικανονικό να μετέχουν και της Ιεραρχίας του Οικουμενικού Θρόνου. Ο κ. Βαρθολομαίος και η περί αυτόν Σύνοδος αυθαιρετούν, για να δείξουν το απαράδεκτο, ότι οι Νέες Χώρες τους ανήκουν…. Απαράδεκτο ιδιαίτερα μετά την ενέργεια του Πατριάρχου στην Ουκρανία. Ίδιες περιπτώσεις, διαφορετική μεταχείριση από το Φανάρι.
Το λυπηρό είναι ότι Μητροπολίτες της Εκκλησίας της Ελλάδος, όχι μόνο από τις «Νέες Χώρες», αλλά και από την Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος, ακόμη και αυτοί που εξελέγησαν επί μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου και έχουν πικρότατα βιώματα από τη συμπεριφορά του Πατριάρχου σε Εκείνον, ακόμη και αυτοί που εξελέγησαν επί των ημερών του σημερινού Αρχιεπισκόπου, που ήρθε σε σύγκρουση με το Φανάρι για να εκλεγούν, υπερβαίνουν τα όρια του σεβασμού και της τιμής προς το πρόσωπο του κ. Βαρθολομαίου και συμπεριφέρονται ως δόκιμοι μοναχοί προς τον Ηγούμενό τους.
Είναι λυπηρό για την Ορθοδοξία, που δείχνουν να κυριαρχεί μέσα τους ο φόβος «μην τους μαλώσει» ο Πατριάρχης, μην τους εκφράσει παράπονα, ότι συμπεριφέρονται αγνωμόνως προς την «Μητέρα Εκκλησία», προς το «Πονεμένο Φανάρι». Το αίσθημα του φόβου, μαζί το επικάλυμμα του, που είναι το συναίσθημα προς την Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης φαίνεται ότι κυριαρχούν επί της Κανονικότητας, της Εκκλησιαστικής Τάξεως και της Ιεράς Παραδόσεως της Εκκλησίας. Οι Μητροπολίτες που δεν μετέβησαν στην Σύναξη της Κωνσταντινούπολης προέβαλαν λόγους ασθενείας, γήρατος, ή απασχόλησης στη Μητρόπολή τους και ουδείς προέβαλε λόγους κανονικότητας….Αυτή είναι η κατάσταση πολλών Μητροπολιτών στην Εκκλησία της Ελλάδος, το 2018. Λυπηρό, αλλά με αυτούς πρέπει οι άλλοι Αρχιερείς, ο υπόλοιπος κλήρος και ο πιστός λαός να ζήσουν και να αγωνισθούν για την πνευματική επιβίωση της Εκκλησίας.
Πολλοί διερωτώνται αν η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος θα εγκρίνει την ενέργεια του Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου στην Ουκρανία. Με τα δεδομένα ότι, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, σε πολλούς Αρχιερείς δεν ισχύει η προτεραιότητα της επισκοπικής τους συνείδησης, αλλά βάζουν σε προτεραιότητα τί εικόνα θα παρουσιάσουν στον «Κύρη» τους Πατριάρχη δεν πρέπει να υπάρχει αισιοδοξία ότι σε μια ενδεχόμενη ψηφοφορία θα ενεργήσουν σύμφωνα με τους Ιερούς Κανόνες. Αν η ψηφοφορία γίνει μυστική τότε υπάρχει η ελπίδα η πλειονοψηφία των Αρχιερέων να μην εγκρίνει την ενέργεια του Πατριάρχου και να μην υπάρχει στην Ιστορία της Εκκλησίας της Ελλάδος το στίγμα ότι συνέπραξε με το Φανάρι στην πρόκληση σχίσματος στην Ορθόδοξη Εκκλησία.
Νέα πρόκληση από τον Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο προς την Εκκλησία της Ελλάδος και προσωπικά προς τον Αρχιεπίσκοπο κ. Ιερώνυμο μέσα στο 2018 είναι, που έρχεται για δεύτερη φορά, μέσα στο 2018, στην Αθήνα. Σκοπός του να βραβευθεί από τον Πρόεδρο της Βουλής για το οικολογικό του έργο (!!!). Ο κ. Βαρθολομαίος έχει βρει την οικολογία για να συγκεντρώνει βραβεία και επαίνους. Σαν τον Υβ Κουστό. Με την οικολογία και τα ανοίγματά του προς το Βατικανό δεν μένει στην αφάνεια.
Ο κ. Βαρθολομαίος κατά τη διαμονή του στην Αθήνα θα μεταβεί στο Μάτι για να τελέσει Τρισάγιο στη μνήμη των θυμάτων της τραγωδίας της εκεί πυρκαγιάς. Επειδή η Εκκλησία δεν έχει συναισθηματισμούς, ούτε πρέπει να παίζει επικοινωνιακά – λαϊκιστικά παιχνίδια, που μιλάνε στο θυμικό των ανθρώπων και αποσπούν το εύκολο, αλλά χωρίς ουσία και βάθος χειροκρότημα, αρκούσε στον κ. Βαρθολομαίο το Τρισάγιο που τέλεσε στην Κωνσταντινούπολη, όπως έκαμαν και οι άλλοι Πατριάρχες και Αρχιεπίσκοποι. Ουδείς από αυτούς διενοήθη να έρθει στην Ελλάδα να τελέσει Τρισάγιο. Το Μάτι έχει τον Μητροπολίτη του, που εκπροσωπεί την Εκκλησία, έχει τον Προκαθήμενο της τοπικής Εκκλησίας. Γιατί αυτοί πρέπει να «καπελωθούν» από τον Πατριάρχη; Ποιο το κέρδος για τις ψυχές των, φρικτώ τω τρόπω, θανόντων στο Μάτι από την παρουσία του κ. Βαρθολομαίου; Αυτή η επικοινωνιακή κοσμική αντίληψη δεν κάνει καλό στην Εκκλησία, ούτε στον κ. Βαρθολομαίο, παρά τα φαινόμενα.
Η επίσκεψη του Πατριάρχου, το Τρισάγιο στο Μάτι και η βράβευσή του θα γίνουν τις ημέρες που συνεδριάζει η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος! Στο Μάτι θα μεταβεί την ώρα που ο οικείος Μητροπολίτης Κηφισίας Κύριλλος θα αναγιγνώσκει στην Ιεραρχία την εισήγησή του! Επίσης την ώρα που ο Πατριάρχης θα βραβεύεται η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος θα τιμά τον Μητροπολίτη Καρυστίας κ. Σεραφείμ για τα 50 χρόνια Αρχιερατείας του! Διερωτάται πάλι κανείς γιατί προκαλεί τόσο ο Πατριάρχης την Εκκλησία της Ελλάδος και τον Προκαθήμενο της, που άλλοτε ήταν πιστός του φίλος και υπηρετούσε τα συμφέροντα του Φαναρίου;…
Στα διορθόδοξα δεν δίδεται κάποια βαρύτητα. Αποστέλλονται καθηκόντως Αρχιερείς στις επιτροπές, χωρίς να υπάρχουν κάποια αποτελέσματα από την παρουσία τους. Γενικά στην Εκκλησία της Ελλάδος αυτόν τον καιρό επικρατεί η εσωστρέφεια. Αποφεύγει να λαμβάνει θέση επί των διορθοδόξων ζητημάτων, που προκύπτουν, όπως επίσης δεν συμμετέχει σε διορθόδοξες συναντήσεις. Επίσης κρατάει σε χαμηλά επίπεδα τις διαχριστιανικές σχέσεις. Μια εξαίρεση στην εσωστρέφεια είναι το Γραφείο της Εκκλησίας της Ελλάδος στις Βρυξέλλες και παρά τη Ευρωπαϊκή Ενώσει. Η παρουσία του είναι υψηλού επιπέδου και ανταποκρίνεται στην αποστολή του να εκπροσωπεί επαξίως στο κέντρο της Ευρώπης τον Ορθόδοξο Ελληνικό Λαό. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο επιδιώκει να κλείσει το ως άνω γραφείο, κάτι που επιθυμούν και κάποιοι Αρχιερείς της Εκκλησίας της Ελλάδος, που κινούνται είτε από ωφελιμιστικούς λόγους, είτε από φθόνο για το σημαντικό έργο, για το οποίο ιδρύθηκε και το οποίο επιτελεί.
Η Εκκλησία της Ελλάδος συνεχίζει να προσφέρει πολλά στην ιεραποστολή στην Αφρική και στη διαποίμανση των απανταχού της Γης Ελλήνων, με τους κληρικούς και λαϊκούς που θέτει στη διάθεση των Πατριαρχείων Αλεξανδρείας και Κωνσταντινουπόλεως. Βεβαίως το Φανάρι θεωρεί ότι είναι υποχρεωμένη να το (εξ) υπηρετεί η Εκκλησία της Ελλάδος…Ουδεμία ευγνωμοσύνη. Αντίθετα «χολή αντί του μάννα». Στην ιεραποστολή περιλαμβάνονται και οι 150 υποτροφίες που προσφέρει για σπουδές στην Ελλάδα σε σπουδαστές διαφόρων Εκκλησιών.
ΙΒ΄ ΜΕΡΟΣ
Εκκλησία της Πολωνίας
Μαρτυρική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία αυτή της Πολωνίας.
Ζει και δραστηριοποιείται σε μια χώρα με άνω του 90% ρωμαιοκαθολικούς πολίτες και με τον ρωμαιοκαθολικισμό να αποτελεί κεντρικό στοιχείο της ταυτότητάς τους. Οι περισσότεροι Ορθόδοξοι χριστιανοί ζουν στα ανατολικά της χώρας και είναι Λευκορώσοι και Ουκρανοί στην καταγωγή. Αποτελούν το 2% περίπου του συνολικού πληθυσμού της χώρας, με 800.000 πιστούς.
Οι Πολωνοί, όπως οι Ρώσοι, οι Λευκορώσοι, και οι Ουκρανοί είναι Σλάβοι. Όταν οι Ρως βαπτίζονταν Ορθόδοξοι χριστιανοί στο Κίεβο και στον Δνείπερο ποταμό, οι μισοί Πολωνοί αποδέχθηκαν τον Πάπα, ως θρησκευτικό τους ηγέτη. Έκτοτε αγωνίζονταν να υποτάξουν στο Βατικανό τους αδελφούς τους Ορθοδόξους. Σταθμό των επιδιώξεών τους αποτελεί η ψευδοσύνοδος του Μπρεστ – Λιτόφσκ*, το 1596.
Τότε οι Ιησουίτες όταν με απάτη και δόλο δεν πέτυχαν στην επιδίωξή τους να ξεριζώσουν την Ορθοδοξία από τις ψυχές όλων των Πολωνών χρησιμοποίησαν τη βία: Διωγμούς, φυλακίσεις, βασανιστήρια, θανατώσεις, και καταστροφές ναών και μονών. Τότε κατασκεύασαν και το απατηλό μόρφωμα της Ουνίας, που κατατρύχει έως τις ημέρες μας τους Ορθοδόξους, ιδιαίτερα στην Πολωνία και στην Ουκρανία.
Στην αντίσταση των Ορθοδόξων κατά της εντάξεως τους στον Πάπα πρωταγωνίστησαν οι απεσταλμένοι στην Πολωνία αρχιμανδρίτες Νικηφόρος Παράσχης ο Καντακουζηνός και Κύριλλος ο Λούκαρις. Ο Νικηφόρος συνελήφθη, φυλακίστηκε, δικάστηκε ως κατάσκοπος των οθωμανών και καταδικάστηκε στον μαρτυρικό δι’ ασιτίας θάνατο. Ο Κύριλλος γλύτωσε τον θάνατο και διέφυγε στην Πόλη. Αργότερα επανήλθε στην Πολωνία, για να συνεχίσει την αντιπαπική δράση του και τους αγώνες του κατά των Ιησουιτών. Όταν εξελέγη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως συνέχισε να αγωνίζεται κατά της προπαγάνδας και των αντορθοδόξων μεθοδεύσεων τους. Σε απάντηση οι Ιησουίτες σχεδίασαν και μεθόδευσαν τη φυσική του εξόντωση.
Όπως διαμορφώθηκαν κατά τον 20ό αιώνα τα σύνορα της Πολωνίας εγκλωβίστηκαν σ’ αυτήν οι 800.000 περίπου Ορθόδοξοι Χριστιανοί και κατέστησαν μικρή θρησκευτική μειονότητα στη χώρα, στην οποία οι εκκλησιαστικοί και πολιτικοί ηγέτες της την θεωρούσαν ξένο σώμα. Στην περίοδο του μεσοπολέμου οι Ορθόδοξοι της Πολωνίας αντιμετώπισαν σκληρούς διωγμούς. Οι ρωμαιοκαθολικοί και οι ουνίτες, με την ανοχή ή τη συνέργεια της πολιτικής εξουσίας, κατελάμβαναν τους Ορθόδοξους ναούς, δήμευαν τις περιουσίες τους και απαγόρευαν στους αρχιερείς και ιερείς τους να λειτουργούν στα σλαβονικά και όχι στα πολωνικά… Τους Ορθοδόξους τους θεωρούσαν δεύτερης κατηγορίας πολίτες, που δεν μπορούσαν να κατέχουν οποιαδήποτε δημόσια θέση, εκτός και αν απαρνιόνταν την πίστη τους και καθίσταντο ρωμαιοκαθολικοί…Καθαρός εκβιασμός δηλαδή. Οι διωγμοί συνεχίστηκαν και επί κομμουνιστικού καθεστώτος.
Δείγμα αυτού του διωγμού είναι η Ιερά Μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στο Σούπρασλ, κοντά στην πόλη Μπιάλιστοκ. Ιδρύθηκε στα τέλη του 16ου αιώνα και οι παπικοί – ρωμαιοκαθολικοί και ουνίτες – πάντοτε ήθελαν να την κάνουν δική τους, κάτι που κατά καιρούς πέτυχαν. Στα 1944 δόθηκε μέρος της Μονής στους Ορθοδόξους. Το 1993 η Πολωνική Κυβέρνηση αποφάσισε να επιστρέψει όλα τα κτίρια της Μονής στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Οι παπικοί αντέδρασαν έντονα στην απόφαση. Πέρασε μια ακόμη τριετία, ώσπου το 1996, πάλι με κυβερνητική απόφαση, η Μονή περιήλθε οριστικά στους Ορθοδόξους….
Κατά την μεσοπολεμική περίοδο του 20ού αιώνα, με απόφαση της Πολωνικής Κυβέρνησης γκρεμίστηκε ο Καθεδρικός Ορθόδοξος Ναός στη Βαρσοβία, αφιερωμένος στον Αλέξανδρο Νέφσκι. Κατά την ίδια περίοδο γκρεμίστηκαν 190 Ορθόδοξοι ναοί και άλλοι 150 περιήλθαν βιαίως στους Καθολικούς και στους Ουνίτες. Έως και τις αρχές της δεκαετίας του 1990 το Βατικανό ενεργούσε σε βάρος των Ορθοδόξων της Πολωνίας. Ο πολωνός Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ το 1991 ίδρυσε ρωμαιοκαθολική επισκοπή στην πόλη Μπιάλιστοκ, που κατοικείται κυρίως από Ορθοδόξους. Έως τότε οι Καθολικοί της περιοχής ήσαν υπό την Αρχιεπισκοπή του Βίλνιους, πρωτεύουσας της γειτονικής Λιθουανίας. Το 1992 ο Πάπας ανύψωσε την Επισκοπή του Μπιάλιστοκ σε Αρχιεπισκοπή και ίδρυσε υπ’ αυτήν δύο Επισκοπές…
Μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος η κατάσταση των Ορθοδόξων της Πολωνίας βελτιώνεται. Κατά το ισχύον Σύνταγμα η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει ίσα δικαιώματα προς την Ρωμαιοκαθολική και είναι δεύτερη σε αριθμό πιστών.
Ως προς την αλλαγή της κατάστασης ενδεικτικά αναφέρεται ότι το 2015 ετέθη ο θεμέλιος λίθος για την κατασκευή του νέου καθεδρικού ορθόδοξου ναού στη Βαρσοβία, στο όνομα της του Θεού Σοφίας, και μέσα σε τρία χρόνια και στις 19 Μαΐου 2018 τελέστηκαν τα εγκαίνιά του. Μάλιστα κατά τη Θεία Λειτουργία συλλειτούργησαν ο εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου Αρχιεπίσκοπος Τελμησσού Ιώβ και αυτός του Πατριαρχείου της Μόσχας Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίων.
Το 1924 το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναγνώρισε την αυτοκεφαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Πολωνία. Την Πράξη δεν αποδέχθηκε η Ρωσική Εκκλησία. Αυτή, με δική της Πράξη, κήρυξε την αυτοκεφαλία της Πολωνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας το 1948… Παρά τις πολλές δοκιμασίες και τις δύσκολες συνθήκες υπό τις οποίες πορεύθηκε για αιώνες η Ορθόδοξη Εκκλησία της Πολωνίας είναι ζώσα και δραστήρια. Από το 1998 έχει έναν ικανότατο Προκαθήμενο, τον Μητροπολίτη Βαρσοβίας και πάσης Πολωνίας Σάββα, 80 ετών. Είναι άνθρωπος δημιουργικός, πρακτικός και που πείθει. Ως Επίσκοπος Μπιάλιστοκ, από το 1979, αντιμετώπισε με διπλωματικό και αποτελεσματικό τρόπο το αθεϊστικό κομμουνιστικό καθεστώς και τον δούρειο ίππο της Ουνίας. Έτσι διαφύλαξε, κατά το δυνατόν, το ποίμνιό του από τις σημαντικές δυσχέρειες που αντιμετώπιζε.
Η Πολωνική Ορθόδοξη Εκκλησία πέτυχε να υπάρχει έδρα Ορθοδόξου Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπιάλιστοκ και Τμήμα Ορθοδόξου Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας. Στην Βαρσοβία διαθέτει Θεολογικό Σεμινάριο, για την επιμόρφωση των ιερέων, Σχολή Εικονογραφίας και Σχολή Θρησκευτικής Μουσικής. Με τον ισχύοντα Νόμο στην εκπαίδευση εφόσον υπάρχουν επτά μαθητές που το ζητούν διδάσκονται τα θρησκευτικά κατά το Ορθόδοξο δόγμα, από κληρικούς ή λαϊκούς που ορίζει η Ορθόδοξη Εκκλησία.
Η Ιερά Σύνοδος της Πολωνικής Εκκλησίας αποτελείται από οκτώ επισκόπους. Ένας εξ αυτών είναι διαπιστευμένος στις Πολωνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Παρά τη Συνόδω υπάρχει το Μητροπολιτικό Συμβούλιο. Είναι συμβουλευτικό όργανο, αποτελούμενο από κληρικούς και λαϊκούς. Η Ορθόδοξη Πολωνική Εκκλησία έχει επτά ανδρικές και πέντε γυναικείες μονές, με εκατό περίπου μοναχούς και μοναχές, καθώς επίσης 263 ενορίες, με 330 εφημερίους.
Η Ορθόδοξη Πολωνική Εκκλησία συμμετέχει σε όλους τους θεολογικούς διαλόγους και σε κάθε διεθνή εκδήλωση που προσκαλείται. Είναι επίσης μέλος του ΠΣΕ και της Παγκόσμιας Αδελφότητας Ορθοδόξων Νεολαιών «Ο Σύνδεσμος».
Στο εσωτερικό της Πολωνίας υπάρχει σήμερα συνεργασία της Ορθοδόξου Εκκλησίας με τους άλλους χριστιανούς, σε ζητήματα κοινωνικά και βιοηθικής. Τέτοια είναι των αμβλώσεων, της ευγονικής και του γάμου των ομοφυλοφίλων. Σημειώνεται ότι η συντηρητική πολωνική κυβέρνηση είναι κατά της προωθήσεως αυτών των ζητημάτων και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το μέγιστο μέρος της πολωνικής κοινής γνώμης είναι μαζί της.
Όπως στο εσωτερικό της Πολωνίας έτσι και στις διορθόδοξες σχέσεις ο Πολωνός Ορθόδοξος ηγέτης επιδιώκει και διατηρεί αδελφική σχέση με όλες τις άλλες τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες. Ειδικότερα αυτό ισχύει με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και το Πατριαρχείο της Μόσχας. Όταν προσκαλείται πηγαίνει στο Φανάρι και στη Μόσχα. Μπορεί φυλετικά και συναισθηματικά να είναι πιο κοντά στη Μόσχα, όμως αγαπά και σέβεται την Κωνσταντινούπολη. Απόδειξη ότι συμμετέσχε στη Σύνοδο της Κρήτης, ικανοποιώντας τη θέληση του κ. Βαρθολομαίου. Παράλληλα παρέστη στις εκδηλώσεις που διοργάνωσε η Ρωσική Εκκλησία και προσεκλήθη από τον Πατριάρχη Κύριλλο.
Στο Ουκρανικό ο Βαρσοβίας είναι σαφώς κατά της εκ μέρους του Φαναρίου μονομερούς απόδοσης της αυτοκεφαλίας στους σχισματικούς της χώρας. Στις 14 Σεπτεμβρίου 2018 δήλωσε προς τον κανονικό Ουκρανό Επίσκοπο Μπαρισέβκα Βίκτωρα: « Μείνατε θαρραλέοι! Μείνατε ενωμένοι γύρω από τον Προκαθήμενό σας Ονούφριο! Μην εγκαταλείψετε τον αγώνα σας και να θυμάστε ότι ο Θεός είναι μαζί σας».
Στις 19 Σεπτεμβρίου 2018 ο κ. Σάββας προέβη σε κοινή δήλωση με τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόδωρο. Σε αυτήν σημειώνουν ότι για την Ουκρανική Εκκλησία θα πράξουν ό,τι είναι δυνατό, ώστε να αποφευχθεί η σύγκρουση και να αποκατασταθεί η εκκλησιαστική τάξη. Επίσης σε πρόσφατη επιστολή του προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη ο κ. Σάββας τον καλεί να μην λάβει εν θερμώ απόφαση για το Ουκρανικό και να συγκαλέσει τους προκαθημένους των Ορθοδόξων Εκκλησιών, προκειμένου να συζητήσουν το ζήτημα.-
*Η πόλη Μπρεστ σήμερα είναι πόλη της Λευκορωσίας, στα σύνορα με την Πολωνία. Έχει 331.000 κατοίκους. Από το τέλος του 16ου αιώνα έως τις αρχές του 20ού λεγόταν Μπρεστ – Λιτόφσκ. Έτσι ξεχώριζε ότι ανήκε στο Μεγάλο Δουκάτο της Λιθουανίας από την πόλη Μπρεστ – Κουγιάβσκι, που ανήκε στην Πολωνία.
ΙΓ΄ ΜΕΡΟΣ
Η Εκκλησία της Αλβανίας
Μία ακόμη μαρτυρική τοπική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι αυτή της Αλβανίας.
Ο βασικός κορμός των πιστών της είναι οι Έλληνες, που ζουν κυρίως στην Βόρειο Ήπειρο, συμπεριλαμβανομένης της περιοχής της Χειμάρρας, την οποία η Αλβανική κυβέρνηση δεν την θεωρεί μειονοτική, στα Τίρανα και, λιγότεροι στο υπόλοιπο της χώρας.
Ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας κ. Αναστάσιος (Γιαννουλάτος), 89 ετών, είναι μια σημαντική εκκλησιαστική και θεολογική προσωπικότητα, με διεθνή ακτινοβολία. Ο Ηλίας Αντωνόπουλος στο βιβλίο του «Αλβανία και ελληνοαλβανικές σχέσεις 1912-1994» ( Εκδ. «Ωκεανίδα, σελ. 128) έτσι περιγράφει τον κ. Αναστάσιο: « Φωτισμένος πανεπιστημιακός διδάσκαλος, λεπτός και γλαφυρός ομιλητής, εκλεκτός αρθρογράφος, πολιτικώς και διοικητικώς διορατικός και ευέλικτος, αλλά και ποιμένας στοργικότατος, που αγκάλιασε στους κόλπους του μέσα όλους τους Ορθοδόξους της χώρας, ανεξαρτήτως γένους και γλώσσας».
Η Ελληνική μειονότητα παραμένει ζωντανή, παρά το ότι μεγάλο μέρος της, κυρίως μετά το 1990, πέρασε στην Ελλάδα ή μετανάστευσε στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες. Tα δημογραφικά στοιχεία, ως προς τους Ορθοδόξους στην Αλβανία, ποικίλουν. Κατά το “The World Almanac” του 2017 το 6,8% του αλβανικού πληθυσμού είναι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, έναντι 56,7% των Μουσουλμάνων, 10% των Ρωμαιοκαθολικών και 2,5% των αθέων. Κατά τα στοιχεία που αναφέρει η Wikipedia οι Σουνίτες Μουσουλμάνοι είναι 39% στον συνολικό πληθυσμό της Αλβανίας, οι Μπεκτασήδες Μουσουλμάνοι 4 – 9%, οι Χριστιανοί Ορθόδοξοι 29,7%, οι Ρωμαιοκαθολικοί 9% και στο υπόλοιπο 14 – 19% συγκαταλέγονται Προτεστάντες, Μάρτυρες του Ιεχωβά (5.055 μέλη), Μορμόνοι (2.477 μέλη), Αντβεντιστές (359) και κάποιες μικρές κοινότητες των μουσουλμανικών αιρέσεων Μπαχάι και Αχμαντίγια.
Ο Αρχιεπίσκοπος κ. Αναστάσιος έλαβε την αλβανική ιθαγένεια στο τέλος του 2017, μετά από είκοσι πέντε χρόνια από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του στη χώρα. Είναι και το γεγονός αυτό απόδειξη των δυσκολιών που έχει στην άσκηση της διακονίας του. Από την πρώτη ημέρα που πάτησε το πόδι του στην Αλβανία αντιμετώπισε εχθρότητα και μίσος. Από τη μία ήταν η αλβανική κυβέρνηση και από την άλλη ακραίες εθνικιστικές αλβανικές οργανώσεις, ρωμαιοκαθολικοί και ισλαμιστές. Έως και φέτος στην Αλβανία οι τσάμηδες εξέδωσαν βιβλίο, στο οποίο καθυβρίζεται και συκοφαντείται ο Αρχιεπίσκοπος κ. Αναστάσιος.
Μέσα σε αυτό το φανατικά εχθρικό περιβάλλον ο κ. Αναστάσιος επιτέλεσε ένα θαύμα. Θα παραθέσουμε τί ο ίδιος, στην ενθρονιστήρια ομιλία του, στις 2 Αυγούστου 1992, είπε ότι βρήκε και τι αναφέρει σήμερα το Ημερολόγιο της Εκκλησίας ότι είναι η κατάσταση της. Το 1992, που ανέλαβε περιέγραψε έτσι την κατάσταση:
«Εξωτερικά, όπου κι αν στρέψει κανείς το βλέμμα του, στομ απροσμέτρητο χάος, στα ερείπια που σκόρπισε ο σχεδόν πενηντάχρονος διωγμός, όλα, συμβολικά δε τα αναρίθμητα μπούνκερ*, τονίζουν τον Κρανίου τόπον, στον οποίον πορευόμεθα….Από τους ιερείς που είχαν χειροτονηθεί προ του 1967 εξακολουθούν να διακονούν 10 ιερείς και 1 αρχιδιάκονος. Υπάρχουν ακόμη 8 ιερείς και 1 διάκονος, ασθενείς ή υπερήλικες…Σε μεγάλα κέντρα της χώρας, όπως το Δυρράχιο, η Κορυτσά, το Αργυρόκαστρο, η Αυλώνα, η Καβάγια, οι πιστοί εξυπηρετούνται από ναούς που είχαν μετατραπεί σε κέντρα διασκεδάσεως, αποθήκες, μηχανουργεία, ενώ άλλες πόλεις, όπως η Σκόδρα, η Ερσέκα, το Δέλβινο στερούνται εντελώς στοιχειώδους χώρου λατρείας….Πάνω από 100 χωριά με ορθόδοξο πληθυσμό δεν διαθέτουν καθόλου ναό, ενώ άλλα τόσα έχουν ημικατεστραμμένες εκκλησίες. Στο μεταξύ 140 ορθόδοξοι ναοί έχουν γίνει μουσεία…Με ακόμη μεγαλύτερο πόνο προσευχόμαστε και λαχταρούμε να αναστηλώσουμε τα κατεστραμμένα μοναστήρια μας, που έγιναν τουριστικά ξενοδοχεία και κέντρα ή στρατιωτικοί καταυλισμοί…Επί 30 χρόνια δεν κυκλοφορούσαν στη χώρα ορθόδοξα έντυπα, ενώ όσα προϋπήρχαν καταστράφηκαν. Τα αρχεία της Εκκλησίας έχουν καεί….».
Με διάταγμα του τυράννου Εμβέρ Χότζα, που δημοσιεύθηκε στις 22 Νοεμβρίου 1967, η Αλβανία ανακηρύχθηκε επισήμως το πρώτο και μοναδικό άθεο κράτος στον κόσμο και στην Ιστορία, στο οποίο απαγορεύθηκε συνταγματικά κάθε θρησκευτική έκφραση. Οι κληρικοί βιαίως αποσχηματίσθηκαν, πολλοί οδηγήθηκαν στη φυλακή ή στην εξορία και αρκετοί στο Μαρτύριο. Μεταξύ αυτών και ο Αρχιεπίσκοπος Βησσαρίων, ο οποίος φυλακίσθηκε και ο Βοηθός του, Επίσκοπος Απολλωνίας Ειρηναίος, ο οποίος εξορίστηκε. Την εποχή εκείνη η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας διέθετε την Αρχιεπισκοπή και τρεις ακόμη Επισκοπές, 19 Αρχιερατικές Περιφέρειες, 330 ενορίες και 25 Μονές.
Ως προς την εκκλησιαστική διοίκηση, από το 1992 έως το 2018 καταρτίσθηκε νέος Καταστατικός Χάρτης, ανασυστάθηκαν και λειτουργούν εκκλησιαστικά και ιεραποστολικά η Αρχιεπισκοπή των Τιράνων και οι Μητροπόλεις Βερατίου, Αργυροκάστρου και Κορυτσάς. Ιδρύθηκαν δύο νέες Μητροπόλεις, οι Απολλωνίας και η Ελμπασάν. Λειτουργεί η Ιερά Σύνοδος με τον Αρχιεπίσκοπο, έξι Μητροπολίτες και έναν Επίσκοπο. Παρά τη Συνόδω υπάρχει το Κληρικολαϊκό Εκκλησιαστικό Συμβούλιο, το οποίο έχει συμβουλευτικό ρόλο. Μέσα σε 25 χρόνια εκ του μηδενός δημιουργήθηκε ο ιερός κλήρος. Σήμερα αυτός αποτελείται από 156 κληρικούς, οι οποίοι εξυπηρετούν πάνω από 400 Ενορίες. Συγκοτήθηκαν επίσης πέντε μονές. Ανεγέρθηκε στο κέντρο των Τιράνων περικαλλής καθεδρικός ναός. Ανεγέρθηκαν ή αποκαταστάθηκαν όλοι οι ναοί που λειτουργούν καθώς και οι μονές, όσες δόθηκαν έως τώρα στην Εκκλησία. Ιδρύθηκαν πανεπιστημιακού επιπέδου Ορθόδοξη Θεολογική Ακαδημία, το Πανεπιστήμιον «Λόγος», μια διετούς φοιτήσεως Σχολή Βυζαντινής Μουσικής και Εκκλησιαστικό Λύκειο στο Αργυρόκαστρο, που φέτος συμπλήρωσε είκοσι χρόνια λειτουργίας.
Στον ποιμαντικό τομέα, λειτουργούν κατηχητικά σχολεία, εκδίδονται εφημερίδα και περιοδικά, υπάρχει η ιστοσελίδα της Εκκλησίας και ραδιοφωνικός σταθμός, υπάρχουν κατασκηνώσεις για νέους και νέες. Λειτουργεί επίσης συγκρότημα εργαστηρίων, αποτελούμενο από τυπογραφείο, κηροπλαστείο, ξυλουργείο, εργαστήρια αγιογραφίας και συντηρήσεως εικόνων. Στον κοινωνικό τομέα η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας επιτελεί σημαντικό έργο, με τη λειτουργία άνω των 30 νηπιαγωγείων, εκπαιδευτηρίων εις τα Τίρανα, στο Δυρράχιο, στο Αργυρόκαστρο και στην Κορυτσά, ορφανοτροφείου, οικοτροφείου. Με τις δομές που έχει δημιουργήσει η Αρχιεπισκοπή βοηθάει και το αλβανικό κράτος στην κατασκευή δημόσιων έργων, που διευκολύνουν τη ζωή των πολιτών.
Το μέλλον της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας είναι ένα ερώτημα. Οι Έλληνες Ορθόδοξοι που κατοικούν στη χώρα, φοβούνται ότι θα καταπιεσθούν εκκλησιαστικά, όπως εξακολουθούν να καταπιέζονται πολιτικά, κοινωνικά και ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματά τους. Ότι η Εκκλησία θα χρησιμοποιηθεί ως ένας ακόμη μοχλός καταπίεσης σε βάρος τους. Ο Αρχιεπίσκοπος έχει κάνει παν το δυνατόν, ώστε να μην συμβεί αυτό. Έχοντας την ευθύνη των επιλογών των Μητροπολιτών και των συνεργατών του έχει φροντίσει να τους μπολιάσει με τη γνώση και το παράδειγμά του να έχουν αγάπη προς όλο το ποίμνιό τους και να μην υπακούουν στους εθνικιστές, είτε αυτοί είναι στην κυβέρνηση, είτε στα πολιτικά Κόμματα, είτε σε οργανώσεις, που αποτελούν όργανα προβολής του εθνικού φανατισμού. Όμως ο διάδοχός του δεν θα έχει την ακτινοβολία του και πιθανότατα θα είναι Αλβανός, που θα είναι δύσκολο να αντισταθεί στις επιλογές της κυβέρνησής του. Είναι επομένως υπαρκτός ο φόβος να αντιμετωπίσουν δύσκολες καταστάσεις οι Έλληνες Ορθόδοξοι της Αλβανίας.
Μία είναι η ελπίδα, έστω αμυδρή. Το 2014 έλαβε το καθεστώς της υποψήφιας χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στοιχειώδες για την ένταξή της είναι να τηρεί τα ανθρώπινα δικαιώματα και υπάρχει και το βέτο της Ελλάδος, αν δεν τηρούνται αυτά στην Ελληνική Μειονότητα της Αλβανίας. Ελπίζεται φυσικά ότι θα υπάρχει Ελληνική Κυβέρνηση, που θα ενδιαφέρεται για τα δικαιώματά της… Βεβαίως να υπάρχουν και Έλληνες στη γειτονική χώρα, που να έχουν τη δύναμη και τη γνώση να υπερασπίζονται τα δικαιώματα της Μειονότητας και να μην διχάζονται, προαιώνιο ελάττωμα των Ελλήνων…
Στα διορθόδοξα ζητήματα ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων τηρεί στάση καλών σχέσεων προς όλες τις Εκκλησίες. Διατηρεί καλές σχέσεις με τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και με τον Πατριάρχη της Μόσχας. Ήταν παρών στη Σύνοδο της Κρήτης και ήταν παρών σε όλες τις προσκλήσεις του Προκαθημένου της Ρωσικής Εκκλησίας στη Μόσχα. Ο κ. Κύριλλος επισκέφθηκε την Εκκλησία της Αλβανίας τον περασμένο Απρίλιο και αντήλλαξε με τον κ. Αναστάσιο θερμούς λόγους. Το ζήτημα είναι αν το ουκρανικό ζήτημα φτάσει σε βαθύ σχίσμα, μεταξύ της Μόσχας και του Φαναρίου και κηρυχθούν μεταξύ τους οι δύο Εκκλησίες σε ακοινωνησία, τότε οι υπόλοιπες θα εμπλακούν στην αντιπαράθεση τους, γιατί «Ο κοινωνών ακοινωνήτω ακοινώνητος». Έτσι η Εκκλησία της Αλβανίας και οι άλλες τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες θα πρέπει να επιλέξουν πλευρά και να είναι ακοινώνητες με την άλλη…
Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος είναι υπέρ των σχέσεων με τους ετεροδόξους και με τους αλλοθρήσκους. Η Εκκλησία της Αλβανίας συμμετέχει σε όλα τα φόρα, συμπεριλαμβανομένου του Παγκοσμίου Συμβουλίου των Εκκλησιών, του οποίου έχει διατελέσει και Πρόεδρος. Αν και είναι προσεκτικότερος του Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου στη συμπεριφορά του προς τους ετεροδόξους και ειδικότερα προς τον Πάπα, αυτή προκαλεί στην Ελλάδα αντιδράσεις.-
*Μέσα στην τρέλα της τυραννίας που είχε επιβάλλει στην Αλβανία ο Εμβέρ Χότζα πίστεψε ότι η χώρα του θα δεχόταν πυρηνική επίθεση ή επίθεση με χημικές ουσίες από τις ΗΠΑ, τη Σοβιετική Ένωση ή τη Σερβία και στις δεκαετίες του 1970 και 1980 γέμισε την Αλβανία με 750.000 bunkers δηλαδή συμπαγή από σκυρόδεμα κατασκευάσματα, που τα γέμισε κυρίως με χημικά όπλα και, έλεγε, ότι μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και ως καταφύγια.